Systemy partyjne – wady i zalety

System partyjny to układ sceny politycznej danego państwa. Szczególnie istotny jest w ustrojach demokratycznych, gdzie ważną rolę odgrywa parlament. W jego składzie znajdują się przedstawiciele różnych ugrupowań politycznych. Przyjrzyjmy się, w jaki sposób może kształtować się rozmieszczenie sił w tej instytucji i jakie mogą wynikać z tego konsekwencje.

Zanim przejdziemy do omawiania systemów partyjnych dowiedzmy się najpierw, czym właściwie jest partia.

We współczesnym świecie wyróżniamy następujące systemy partyjne: system jednopartyjny, dwupartyjny, wielopartyjny. Ten ostatni dzieli się dodatkowo na system kooperacji partii, dwuipółpartyjny, dwublokowy i partii dominującej.

Teraz przyjrzyjmy się każdemu z nich po kolei.

Ryc. 1. Różnorodność systemów partyjnych

System jednopartyjny

W państwie, gdzie funkcjonuje system jednopartyjny, władza znajduje się w rękach przedstawicieli wyłącznie jednej partii. Taki system najczęściej działa w krajach totalitarnych lub postkolonialnych. Do przejęcia władzy w tego typu sytuacjach najczęściej dochodzi w wyniku zamachu stanu, sfałszowanych wyborów, obcych interwencji lub wojny domowej. Nie jest to system demokratyczny, choć formalnie za taki uchodzi. Rządzący starają się za wszelką cenę zachować fasadowość demokracji.

Jednym z przykładów systemu jednopartyjnego jest system partii hegemonicznych, w którym oprócz partii rządzącej znajdują się mniejsze. Nie mają one jednak zbyt wielkiego wpływu na sytuację w kraju lub pozostają w ścisłym sojuszu z partią dominującą.

Przykłady państw, w których funkcjonuje tego typu system to: Chiny, Kuba, Korea Północna, Wietnam.

Tabela przedstawia wady i zalety systemu jednopartyjnego:

System dwupartyjny

W przypadku, gdy w kraju decydującą rolę odgrywają dwie partie, mówimy o funkcjonowaniu systemu dwupartyjnego. Najczęściej są dwie przeciwstawne partie, które w mniejszym lub większym stopniu różnią się od siebie programowo. Przejmują one władzę w państwie na zmianę.

Taki system funkcjonuje między innymi w Wielkiej Brytanii, Stanach Zjednoczonych oraz Kanadzie.

Tabela przedstawia wady i zalety systemu dwupartyjnego:

System wielopartyjny

Do najpopularniejszego systemu zalicza się system wielopartyjny. Wynika on często z rozdrobnienia sceny politycznej, czyli istnienia partii, które nie posiadają samodzielnej większości umożliwiającej stworzenie rządu. W systemie wielopartyjnym powstanie rządu wiąże się ze stworzeniem koalicji, czyli sojuszu między partiami.

Model wielopartyjny jest najpopularniejszym z systemów partyjnych. Występuje w większości krajów o ustrojach demokratycznych. Przykładami są Polska, Portugalia, Belgia, Czechy i Niderlandy.

Tabela przedstawia wady i zalety systemu wielopartyjnego:

System wielopartyjny nie jest jednorodny. Dzieli się na kilka rodzajów, takich jak system kooperacji partii, system dwuipółpartyjny, system blokowy i system partii dominującej.

System kooperacji partii

Kooperacja partii polega na współpracy wszystkich ugrupowań zasiadających w parlamencie w formie koalicji. Niezależnie od poglądów każda partia uczestniczy w tworzeniu rządu i konstruowaniu jego celów na przyszłą kadencję. Na zasadach kooperacji opiera się ustrój Szwajcarii.

System dwuipółpartyjny

System dwuipółpartyjny polega na istnieniu dwóch silnych partii oraz trzeciej, najczęściej centrowej, która ma na tyle elastyczny program, że może wchodzić w koalicję z każdą z nich. Ma ona charakter decydujący w formowaniu rządu.

Taki system partyjny jest charakterystyczny dla Niemiec.

Tabela przedstawia wady i zalety systemu dwuipółpartyjnego:

System dwublokowy

Jest to odmiana systemu wielopartyjnego, która zakłada tworzenie się dwóch silnych koalicji zrzeszających partie o podobnych programach.

System dwublokowy występował we Włoszech i Francji.

Tabela przedstawia wady i zalety systemu dwublokowego:

System partii dominującej

System partii dominującej różni się od systemu jednopartyjnego tym, że obok jednej silnej partii posiadającej zdecydowaną większość poparcia istnieją inne, które także mają możliwość wpływania na scenę polityczną. Wspomniany system może przybrać dwie formy. Pierwsza z nich opiera się na posiadaniu przez partię dominującą bezwzględnej władzy, którą uzyskała w wyborach. Druga zaś charakteryzuje się względną dominacją jednej partii, wynikającą z braku możliwości zjednoczenia mniejszych partii opozycyjnych.

Rządy partii dominującej funkcjonują w wielu państwach postkolonialnych w Afryce. Oprócz nich podobny system znajduje się w Turcji, Rosji, Azerbejdżanie, Syrii, Kazachstanie i Kambodży.

Tabela przedstawia wady i zalety systemu partii dominującej:

Zobacz też:

Prawy do lewego i lewy do prawego, czyli rzecz o opcjach politycznych (czytaj)

Materiały źródłowe