Tryb rozkazujący w języku angielskim

Tryb rozkazujący (ang. the imperative lub imperative mood) w języku angielskim pełni podobną funkcję jak w języku polskim. Służy on przede wszystkim do formułowania poleceń oraz nakazów. Użytkownicy języka angielskiego sięgają po tryb rozkazujący nie tylko w celu ponaglenia kogoś w działaniu lub zażądania czegoś, ale także w kilku innych sytuacjach. Uznawany jest za bardziej bezpośredni i mniej uprzejmy sposób komunikacji niż w języku polskim, lecz nie zawsze musi wiązać się z negatywnymi emocjami. Wskazuje na to zawarte w jego nazwie słowo mood, czyli nastrój, które samo w sobie nie jest nacechowane ujemnie.

Tworzenie trybu rozkazującego

Zdania w trybie rozkazującym tworzymy w czasie present simple. Czasownik główny przyjmuje formę bezokolicznika bez to (ang. bare infinitive). Dozwolone jest użycie zarówno formy twierdzącej – affirmative imperative (np. Be there on time. – Bądź tam na czas.), jak i przeczącej – negative imperative (np. Don’t be late. – Nie spóźnij się.) czasu present simple. W większości przypadków, używając tej konstrukcji, zwracamy się do drugiej osoby liczby pojedynczej (np. Come here, Tom! – Tom, chodź tu!) lub mnogiej (np. Come here, all of you! – Chodźcie tu wszyscy!). Wyjątkiem jest tutaj użycie let’s, ale o tym dowiecie się w dalszej części artykułu.

Na końcu zdania w trybie rozkazującym postawić możemy wykrzyknik lub kropkę. Użycie wykrzyknika jest bardziej dosadne, często wyraża negatywne emocje i może zostać odebrane przez odbiorcę właśnie w taki sposób. Dlatego w sytuacjach, kiedy nie chcemy ryzykować niewłaściwego odbioru komunikatu, bezpieczniej postawić na końcu kropkę (np. Pass me the salt. – Podaj mi sól. lub Pass me the salt! – Podaj mi sól!). Oczywiście dotyczy to tylko formy pisemnej, jeśli chodzi o przekaz ustny, to na wydźwięk komunikatu ma wpływ ton głosu i intonacja osoby mówiącej.

Zastosowanie trybu rozkazującego

Trybu rozkazującego używamy w celu:

• wydania rozkazu;
  Be quiet! – Bądź/Bądźcie cicho.
• udzielenia wskazówek (np. w instrukcjach obsługi);
  Add some salt and pepper. – Dodaj trochę soli i pieprzu.
  Press here. – Naciśnij tutaj.
• udzielenia rady;
  Remember to take your passport. – Pamiętaj, żeby zabrać paszport.
• ostrzeżenia o niebezpieczeństwie;
  Watch out! – Uważaj!
  Don’t swim in the lake. – Nie pływaj w jeziorze.
• złożenia oferty i zaproszenia na wydarzenie;
  Have another piece of cake. – Zjedz jeszcze jeden kawałek ciasta.
  Come to my birthday. – Przyjdź na moje urodziny.
• wyznaczenia komuś granic, których nie powinien przekraczać – z użyciem zaimka osobowego you;
  Don’t you tell me what to do. – Nie mów mi, co mam robić.
• wydania polecenia grupie osób w sytuacji bardziej oficjalnej (np. na sali sądowej).
  All rise! – Proszę wstać.

Złagodzenie oraz uprzejme użycie trybu rozkazującego

W celu załagodzenia komunikatu w zdaniach z trybem rozkazującym możemy użyć słowa please na końcu lub na początku wypowiedzi, np. Help me, please./Please, help me. – Pomóż mi, proszę./Proszę, pomóż mi.

Omawianą konstrukcję stosujemy także w celu ponaglenia kogoś do zrobienia czegoś, kiedy ktoś nie czuje się pewnie, a nam bardzo zależy, żeby poczuł się swobodnie. Dokonamy tego poprzez użycie czasownika posiłkowego charakterystycznego dla pytań w czasie present simple, czyli do.
np. Do help yourself to some tea. – Śmiało, poczęstuj się herbatą.

Operatora do należy jednak używać z rozwagą, ponieważ może on także posłużyć do wyrażenia irytacji np. Do stop shouting! I’m trying to focus on my work. – Przestańcie krzyczeć! Próbuję skupić się na pracy.

Tryb rozkazujący z użyciem nawołującego let’s oraz let me

Istnieje jeszcze jeden sposób na użycie trybu rozkazującego w sposób bardziej uprzejmy. Przyda się nam w tym celu zwrot let’s, który jest skróconą formą od let us i służy do składania propozycji. Odnoszą się one zarówno do osoby mówiącej, jak i innych ludzi, do których wypowiadający się może kierować swe słowa, np. Let’s go dancing tonight. – Chodźmy wieczorem potańczyć.

Natomiast jeśli chodzi o wyrażenie let me, to jego zastosowanie może być dwojakie:

1) uprzejma propozycja
np. Let me help you. – Pozwól, że ci pomogę.

2) nakaz
np. Let me go! – Puść mnie!

Materiały źródłowe