Telegram Zimmermanna – dlaczego Stany Zjednoczone przystąpiły do I wojny światowej?

Stany Zjednoczone zaangażowały się w I wojnę światową dopiero w kwietniu 1917 r. Dlaczego światowe mocarstwo nie przystąpiło do globalnego konfliktu wcześniej? I jaką w tym rolę odegrał telegram napisany przez Zimmermanna, niemieckiego ministra spraw zagranicznych?

Stany Zjednoczone w obliczu wybuchu I wojny światowej 

I wojna światowa rozpoczęła się na kontynencie europejskim w 1914 r. 28 lipca tego roku Austro-Węgry wypowiedziały wojnę Serbii. Nastąpił efekt domina wywołany funkcjonowaniem sojuszy polityczno-wojskowych – trójprzymierza i trójporozumienia. Stany Zjednoczone wobec konfliktu ogłosiły swą neutralność. Prezydent USA Thomas Woodrow Wilson postanowił, że jego kraj nie będzie uczestniczył w wojnie mającej miejsce w Europie. Postawa ta wynikała z kilku kwestii. Jedną z nich była polityka izolacjonizmu. Rząd w Waszyngtonie chciał także uniknąć podziału społeczeństwa, które w ⅓ składało się z emigrantów czujących więź z krajem pochodzenia.

Ryc. 1. 28. Prezydent Stanów Zjednoczonych Thomas Woodrow Wilson

Utrzymanie neutralnej postawy przez Stany Zjednoczone wobec toczącego się konfliktu okazało się trudne do zrealizowania w praktyce. Przyczyną były głównie kwestie ekonomiczne. I wojna światowa zaczęła pozytywnie napędzać amerykańską koniunkturę gospodarczą. Wynikało to zwłaszcza ze współpracy z państwami ententy, które eksportowały z Ameryki Północnej żywność oraz broń. Wartość produktów płynących z USA do Europy wynosiła w 1916 r. zawrotną sumę 3,2 mld $. Ponadto przedłużające się starcia między wrogimi armiami oraz wzrost potrzeb militarnych sprawiły, że państwa Starego Kontynentu zaczęły starać się o przyznanie im  kolejnych pożyczek. Jednak wojna z lat 1914-1918 miała także negatywne skutki dla amerykańskiej gospodarki. W efekcie prowadzonej przez Wielką Brytanię blokady morskiej eksport produktów z USA do państw centralnych spadł do bardzo niskiego poziomu (zaledwie 1,2 mln $ w 1916 r.). Niebagatelną rolę odegrała także nieograniczona wojna podwodna prowadzona przez Niemcy.

Podwodne działania Niemiec i przypadek Lusitanii 

Wśród Amerykanów przeważali zwolennicy ententy. Wynikało to nie tylko z podjętych kroków propagandowych, ale także z działań Niemców, którzy sami sobie szkodzili. Dopuszczali się aktów szpiegostwa na terenie obu Ameryk, próbowali skłócić Stany Zjednoczone z ich południowymi sąsiadami, zatapiali okręty pasażerskie z amerykańskimi obywatelami na pokładach. Prowadzone przez Niemców działania w ramach nieograniczonej wojny podwodnej sprawiały, że statki transportujące produkty ze Stanów Zjednoczonych do Europy nie wypływały z portów. Groziło to zahamowaniem eksportu oraz kryzysem gospodarczym USA. 

Szczególny rozgłos zyskał przypadek brytyjskiego parowca transatlantyckiego Lusitania. Został on storpedowany przez niemiecki okręt 7 maja 1915 r. u wybrzeży Irlandii. Zginęło wówczas około 1200 z 1960 pasażerów, w tym 90 dzieci. Zatopienie statku nie sprawiło jednak, że Stany Zjednoczone zaangażowały się w wojnę, choć rząd amerykański zaczął rozważać przeprowadzenie mobilizacji do armii. Ten tragiczny wypadek stanowił początek końca amerykańskiej neutralności w I wojnie światowej. 

O zaangażowaniu Stanów Zjednoczonych w działania wojenne zadecydowało zatopienie okrętu Vigilentia przez niemiecką łódź podwodną 19 marca 1917 r. W wyniku ataku zginęła cała załoga amerykańskiego statku.

Ryc. 2. Brytyjski parowiec transatalntycki Lusitania

Telegram Zimmermanna i negocjacje meksykańsko-niemieckie

Wzrost negatywnego nastawienia Amerykanów wobec Niemców nastąpił po ujawnieniu opinii publicznej treści telegramu Zimmermanna. Depesza została przygotowana przez niemieckiego ministra spraw zagranicznych Arthura Zimmermanna i przesłana 16 stycznia 1917 r. za pomocą transatlantyckiego kabla telegraficznego do ambasadora Niemiec w Meksyku – Heinricha von Eckardta. Wiadomość zawierała ofertę sojuszu meksykańsko-niemieckiego przeciwko Stanom Zjednoczonym i państwom ententy. Ponadto niemiecki minister oferował rządowi meksykańskiemu pomoc w odzyskaniu utraconych podczas wojny z USA w 1848 r. stanów (Teksasu, Nowego Meksyku, Arizony) i zawarcie sojuszu z Japonią oraz II Rzeszą przeciwko Stanom Zjednoczonym. Powyższe obietnice zostały opublikowane w amerykańskiej prasie. Nie byłoby to możliwe, gdyby nie działalność brytyjskiej jednostki dekryptażu określanej jako Room 40. Brytyjczycy nie przekazali jednak od razu odczytanej wiadomości. Uważali, że wczesne ujawnienie informacji o działaniach meksykańsko-niemieckich może doprowadzić do zmiany szyfrów przez Niemców, a tym samym wyjawienia umiejętności kryptografów z Wielkiej Brytanii.

Ryc. 3. Oryginał zaszyfrowanego telegramu Zimmermanna

Przystąpienie Stanów Zjednoczonych do globalnego konfliktu

Przedstawione powyżej działania Niemców zostały uznane przez Thomasa Woodrowa Wilsona za wystarczające powody do zaangażowania się Stanów Zjednoczonych w I wojnę światową po stronie aliantów. Kongres zatwierdził tę decyzję podczas głosowań. Skutkowało to wypowiedzeniem II Rzeszy wojny przez USA 6 kwietnia 1917 r. Ta decyzja nie była na rękę Niemcom, ponieważ liczyli, że Stany Zjednoczone nie zaangażują się w europejski konflikt.

Ryc. 4. Plakat z 1917 r. zachęcający do zaciągnięcia się do armii amerykańskiej podczas I wojny światowej

Koniec I wojny światowej

USA przystąpiły do konfliktu w kluczowym momencie. Wiosną 1917 r. Niemcy i ich sojusznicy o mało nie wygrali wojny. Dzięki zaangażowaniu się mocarstwa zza oceanu siły gospodarcze oraz militarne osłabionych i wyczerpanych aliantów zostały znacznie wzmocnione. Pomoc amerykańska była widoczna na lądzie (czynny udział w walkach w Europie wzięło ok. 810 tys. żołnierzy amerykańskich), ale także na morzu. Flota zajmowała się ochroną statków transportujących i prowadziła walki z niemieckimi łodziami podwodnymi. Prócz wsparcia militarnego ze Stanów płynęła pomoc materialna i finansowa. 

Ryc. 5. Amerykańscy żołnierze w Europie

Dzięki przyłączeniu się USA do konfliktu siły alianckie zdołały pokonać państwa centralne. Wielka wojna zakończyła się w 1918 r. Skutkowała koniecznością ustalenia na nowo światowego porządku.

Ważne pojęcia

Materiały źródłowe