Jak przeprowadzić (i napisać) wywiad?

Wywiad jest rozmową z powszechnie znaną odbiorcom osobą publiczną lub autorytetem w jakiejś dziedzinie. Ta forma wypowiedzi należy do gatunków publicystycznych. Jak poprawnie przeprowadzić i napisać wywiad?

Czym jest wywiad?

Wywiad to nic innego, jak rozmowa prowadzona najczęściej przez dziennikarza z  osobą znaną lub w jakiś sposób wyróżniającą się w danym kręgu. Ma on formę dialogu. Zazwyczaj składa się z pytań i odpowiedzi, lecz często bywa także poprzedzony krótkim wstępem, w którym zostaje przedstawiony rozmówca oraz temat wypowiedzi. Wywiad najczęściej jest publikowany w prasie, radiu bądź telewizji. Szczególnie ważnym jego elementem są właśnie pytania, dzięki którym rozmówca ma szansę przedstawić ciekawe informacje. Ważne, by nie trzymać się kurczowo notatek z przygotowanym zestawem pytań, lecz reagować na odpowiedzi rozmówcy. Wywiad jest przeprowadzany w imieniu odbiorcy, dlatego powinien być atrakcyjny.

Etapy powstawania wywiadu

Praca nad wywiadem to długi, wieloetapowy proces. Wbrew pozorom nie wystarczy jedynie zapisać prostego zestawu pytań i zadać je rozmówcy. Wywiad wymaga bowiem przede wszystkim przygotowania. Po przeprowadzeniu należy jego treść poddać redakcji oraz poprosić rozmówcę o autoryzację.

Przygotowanie

Prowadzący wywiad powinien się do niego przygotować. Pierwszym etapem jest zebranie informacji na temat rozmówcy. Następnie należy ustalić temat wypowiedzi. Dopiero teraz można przystąpić do sporządzenia planu wywiadu i zestawu pytań, które zostaną zadane rozmówcy. Na tym etapie należy przede wszystkim pamiętać o tym, co może zainteresować odbiorców, a także jakie cechy osobowości ma osoba, z którą przeprowadzimy wywiad. Warto też zapoznać się z innymi wywiadami rozmówcy, aby uniknąć powielania pytań.

Przeprowadzenie

Podczas przeprowadzania wywiadu należy zadbać o to, by rozmowa przebiegała w sposób naturalny, a nasz rozmówca nie czuł skrępowania. Prowadzący powinien kierować rozmowę w taki sposób, aby była ona spójna i rzeczowa. Jeśli rozmówca odbiega od tematu lub zbyt długo się wypowiada, przeprowadzający wywiad powinien przerwać wypowiedź i zadać dodatkowe pytania, aby uściślić pewne kwestie. Odpowiednie pytania prowokują interesujące odpowiedzi. Ważna jest zatem także dynamika oraz rytm wywiadu. 

Spisanie

Przebieg wywiadu należy w jakiś sposób utrwalić. Najlepiej zrobić to przy pomocy dyktafonu bądź kamery. Jest to etap, w którym osoba przeprowadzająca wywiad przystępuje do jego redakcji, jeśli rozmowa przeznaczona jest do druku. Istnieje możliwość pozostawienia zapisu tekstu bez poprawek, jednak może się zdarzyć, że będzie on niezrozumiały dla odbiorców. W takiej sytuacji należy przeredagować niektóre fragmenty, np. likwidując przerywniki typu „yyyy” oraz prostując nieścisłości stylistyczne. Ta ingerencja powinna być jak najbardziej oszczędna. Można także dopisać uwagi, które informują o zachowaniu rozmówcy, np. „uśmiechnął się”, „machnął ręką”.

Spisując wywiad, pamiętaj o wyróżnieniu graficznym poszczególnych jego części. Każdą wypowiedź zapisuj od nowej linijki, oznaczając ją pełnym imieniem i nazwiskiem. Dopiero później możesz używać inicjałów. Pytania bądź inicjały możesz pogrubić.

Autoryzacja

Po zapisaniu treści wywiadu oraz jego redakcji należy przekazać go swojemu rozmówcy do autoryzacji. Jest to nic innego jak akceptacja tekstu wywiadu przez osobę, z którą był on przeprowadzony, zanim tekst ukaże się w druku. Ten etap jest bardzo ważny, ponieważ podczas redakcji można nieumyślnie wypaczyć sens słów rozmówcy czy przekazać coś, czego dana osoba sobie nie życzy.

Schemat wywiadu

Dobrze przeprowadzony wywiad, podobnie jak każda forma wypowiedzi, powinien mieć trójdzielną kompozycję, a więc składać się ze wstępu, rozwinięcia i zakończenia, zawierającego podsumowanie rozmowy.

1. Wywiadowi publikowanemu w prasie należy nadać tytuł. Warto zadbać, by był on ciekawy. Dlatego zamiast pisać: Wywiad z Robertem Lewandowskim, lepiej umieścić nagłówek: Piłka to nie całe życie. Rozmowa z Robertem Lewandowskim.
2. We wstępie należy przedstawić rozmówcę (kim jest, czym się zajmuje) oraz temat rozmowy. 
3. W rozwinięciu powinny pojawić się pytania, które stanowią właściwą treść rozmowy. Ważne, aby nie rozpoczynały się od słowa Czy, które sugeruje odpowiedź Tak lub Nie (są to pytania zamknięte). Lepiej zadawać pytania otwarte, które zaczynają się od sformułowań: Dlaczego…, W jaki sposób…, Jaki… itp. 
4. W zakończeniu podsumuj rozmowę. Podziękuj też rozmówcy za poświęcony czas. 

Praktyczne wskazówki

• Przed przystąpieniem do wywiadu spisz kwestie, które chcesz poruszyć. Na podstawie notatek sporządź pytania.
• Pamiętaj o spójności – kolejne pytania powinny do siebie nawiązywać.
• Nie zadawaj pytań, które mogłyby urazić rozmówcę lub są zbyt intymne.
• Pytania powinny być konkretne i szczegółowe.

Przydatne zwroty i sformułowania

Przykładowy wywiad – fragmenty