W artykule
Opis dzieła sztuki może wydawać się czymś trudnym, zwłaszcza, jeśli niewiele wiemy na ten temat. Nic bardziej mylnego! Wystarczy poznać podstawowe pojęcia i przygotować dobry plan. Na czym skupić się, opisując dzieło sztuki?
Opis dzieła sztuki – schemat
Opis dzieła sztuki (obrazu, plakatu, rzeźby, zdjęcia, grafiki itp.) jest wypowiedzią, w której autor przedstawia wygląd tego dzieła oraz opinię na jego temat. Może mieć mniej lub bardziej rozbudowaną formę, jednak powinien uwzględniać trójdzielną kompozycję, czyli składać się ze wstępu, rozwinięcia oraz zakończenia (podsumowania). Zanim zaczniemy redagować opis, sporządźmy jego plan – to znacznie ułatwi pisanie! Może on przyjąć formę poniższego schematu. Oczywiście warto go uzupełnić o konkretne informacje, które wynikają z analizy danego dzieła sztuki.
|
Wstęp |
Najważniejsze informacje na temat dzieła:
|
| Rozwinięcie |
Szczegółowy opis dzieła:
|
| Zakończenie |
Opinia na temat dzieła; jakie wrażenie wywołuje na Tobie dzieło? |
Pojęcia, które warto znać
Zanim przystąpimy do tworzenia opisu dzieła sztuki, powinniśmy poznać podstawowe pojęcia z zakresu tej dziedziny. Przedstawimy je na przykładzie malarstwa.
Typy dzieł malarskich – podział ze względu na temat
Portret
Przedstawienie postaci z uwzględnieniem jej cech charakterystycznych.
Autoportret
Wizerunek artysty namalowany przez niego samego.
Pejzaż
Dzieło pokazujące najczęściej przyrodę, krajobraz naturalny, wiejski bądź miejski.
Akt
Dzieło przedstawiające nagą postać ludzką.
Martwa natura
Obraz przedstawiający kompozycję przedmiotów, owoców i kwiatów.
Malarstwo rodzajowe
Głównym tematem jest życie codzienne zwykłych ludzi.
Malarstwo abstrakcyjne
Dzieło skomponowane z różnego rodzaju kształtów, linii oraz barw, które nie odzwierciedlają rzeczywistości.
Malarstwo historyczne
Przedstawia postaci oraz wydarzenia historyczne ważne dla danego narodu.
Ryc. 1. Podział dzieł malarskich ze względu na temat
Środki wyrazu artystycznego – elementy kompozycji
Kolor
Barwy są jednym z głównych narzędzi ekspresji autora. Wpływają na nastrój dzieła oraz jego odbiór. W dziele mogą dominować barwy ciepłe (m.in. żółty, pomarańczowy, czerwony), kojarzące się ze szczęściem i radością, a także barwy zimne (m.in. niebieski, zielony, fioletowy), które wiążą się ze smutkiem, chłodem oraz surowością.
Linia
Uwypukla kontury przedmiotów, wyznacza perspektywę, ale również może pełnić funkcję dekoracyjną (ornamenty, wzory florystyczne) czy wyznaczać granice kompozycji (obramowanie).
Kształt
To podstawa konstrukcji treści obrazu. Kształty mogą układać się w przedstawienia realistyczne bądź abstrakcyjne.
Światłocień
Dzięki natężeniu światła artysta może wyeksponować jedne elementy, a drugie ukryć, co ma wpływ na kompozycję oraz odbiór dzieła. Użycie światłocienia buduje również realistyczną rzeczywistość.
Faktura
Struktura dzieła, która zależy od użytych przez artystę narzędzi, np. ślady pędzla na płótnie.
Perspektywa
Sposób przedstawienia trójwymiarowej przestrzeni na płaszczyźnie. Wyróżniamy następujące typy perspektyw: linearna (inaczej geometryczna lub zbieżna, która odzwierciedla przestrzeń w taki sposób, w jaki widzi ją oko ludzkie), żabia (obiekt widziany z dołu), ptasia (obiekt widziany z góry), powietrzna (obiekt przedstawiony zgodnie z prawami optyki, np. oddalone wzgórza wydają się rozmazane i przyjmują niebieskawy odcień).
Ryc. 2. Podstawowe rodzaje perspektyw
Typy kompozycji
Typy kompozycji wyróżnia się w zależności od układu poszczególnych elementów dzieła. Często opisuje się ją przy pomocy par wyrazów o przeciwstawnych znaczeniach:
- dynamiczna (przewaga elementów ukośnych, które dają wrażenie ruchu) / statyczna (elementy ułożone najczęściej poziomo, co sprawia wrażenie braku ruchu);
- otwarta (układ elementów, który sugeruje, że dzieło może wychodzić poza swoje ramy; jest nieograniczone) / zamknięta (jej elementy tworzą skończony, zamknięty układ, często ograniczony ramami);
- symetryczna (elementy rozmieszczone równolegle po obydwu stronach osi pionowej) / asymetryczna (elementy ułożone niesymetrycznie);
- diagonalna (elementy ułożone ukośnie) / horyzontalna (elementy ułożone na płaszczyźnie poziomej) / wertykalna (elementy ułożone w linii pionowej).
Ryc. 3. Podstawowe typy kompozycji
Przydatne zwroty i sformułowania
Wstęp
- Obraz pt.…. autorstwa…
- Autorem dzieła pt…. jest…
- Anonimowa rzeźba…
- Obraz namalowano farbami olejnymi…
- Dzieło pochodzi z… roku…
- To impresjonistyczne/ barokowe/ klasycystyczne dzieło powstało w… roku…
- Obraz można podziwiać w…
- Rzeźba znajduje się w…
Temat dzieła
- Obraz/ scena rodzajowa/ portret/ akt/ martwa natura… przedstawia….
- Tematem dzieła jest…
- Artysta ukazał…
- Na obrazie możemy podziwiać…
- Dzieło przedstawia…, który…
Kompozycja
- Na pierwszym/ drugim planie…
- Pierwszy/ drugi plan przedstawia…
- W tle/ w głębi…
- W centrum/ po prawej stronie/ w lewym górnym rogu/ obok/ z przodu/ z tyłu/ u góry/ po obydwu stronach…
- Kompozycja statyczna/ dynamiczna/ otwarta/ zamknięta/ symetryczna/ asymetryczna…
- Perspektywa żabia/ powietrzna/ linearna…
- Abstrakcyjny/ asymetryczny układ…
Cechy dzieła
- Wielkość: ogromne, niewielkich rozmiarów, monumentalne;
- Barwy: nasycone, przygaszone, wyblakłe, zdecydowane, pastelowe, ciepłe, zimne, kontrastowe, stonowane;
- Światło: przyciemnione, kontrastujące z ciemnym otoczeniem, jasne, rozproszone, delikatne, sączące się;
- Kształt: nieregularny, regularny, proporcjonalny, okrągły, owalny, jajowaty, kanciasty, ostry;
- Linie: proste, cienkie, ostre, falujące, grube, wyraziste, symetryczne, nieregularne;
- Faktura: gładka, szorstka, chropowata, spękana, porowata, wyraźne pociągnięcia pędzlem;
- Nastrój dzieła: pogodny, smutny, melancholijny, przygnębiający, tajemniczy, pełen grozy, baśniowy.
Opinia
- Dzieło wywarło na mnie ogromne wrażenie/ zaskoczyło mnie…
- Obraz kojarzy mi się z…
- Nie podoba mi się tego rodzaju sztuka, ale…
- Dzieło emanuje radością życia/ chłodem…
Przykładowy opis dzieła sztuki
Teraz, kiedy znamy już podstawowe pojęcia z dziedziny sztuki oraz ogólny schemat tworzenia opisu, możemy wykorzystać zdobytą wiedzę w praktyce. Poniżej znajduje się przykładowy opis obrazu holenderskiego malarza.
Ryc. 4. Reynier van Gherven, „Martwa natura z ostrygą i homarem”
Ryc. 5. Przykładowy opis obrazu: Reynier van Gherven, „Martwa natura z ostrygą i homarem”
Utrwal wiedzę
Rozwiąż zadania do tego tematu i utrwal wiedzę. Następnie sprawdź swoje odpowiedzi z rozwiązaniami przygotowanymi przez nauczycieli Odrabiamy.pl.
Materiały źródłowe
Ilustracje
- Akt – W. Stattler, Studium aktu: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/ea/Wojciech_Stattler_-_Studium_aktu.jpg
- Portret – W. Ciesielski, Adam Mickiewicz: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/67/Ciesielski_Adam_Mickiewicz.jpg
- Autoportret – A. Dürer, Autoportret: https://pl.wikipedia.org/wiki/Autoportret_w_futrze#/media/Plik:Albrecht_D%C3%BCrer_-_Selbstbildnis_im_Pelzrock_-_Alte_Pinakothek.jpg
- Pejzaż – C. D. Friedrich, Lato: https://pl.wikipedia.org/wiki/Lato_(obraz_Caspara_Davida_Friedricha)#/media/Plik:Caspar_David_Friedrich_-_Der_Sommer_(Landschaft_mit_Liebespaar).jpg
- Martwa natura – P. Cézanne, Błękitny wazon: https://pl.wikipedia.org/wiki/Paul_C%C3%A9zanne#/media/Plik:Le_Vase_bleu,_par_Paul_C%C3%A9zanne.jpg
- Malarstwo rodzajowe – P. Bruegel Starszy, Zabawa ludowa: https://pl.wikipedia.org/wiki/Malarstwo_rodzajowe#/media/Plik:Pieter_Bruegel_d._%C3%84._014.jpg
- Malarstwo abstrakcyjne – W. Kandinsky, Kompozycja 10: https://pl.wikipedia.org/wiki/Wassily_Kandinsky#/media/Plik:Vassily_Kandinsky,_1939_-_Composition_10.jpg
- Malarstwo historyczne –J. Matejko, Rejtan – upadek Polski: https://pl.wikipedia.org/wiki/Jan_Matejko#/media/Plik:Rejtan_at_Sejm_of_1773_by_Jan_Matejko,_1866.png
- Perspektywa linearna – Rafael, Szkoła ateńska: https://pl.wikipedia.org/wiki/Szko%C5%82a_Ate%C5%84ska#/media/Plik:%22The_School_of_Athens%22_by_Raffaello_Sanzio_da_Urbino.jpg
- Perspektywa żabia – Plakat z okazji Dnia Kobiet, PRL: https://radioszczecin.pl/245,406,8032015-dzien-mobilizacji-sil-do-walki-o-pokoj#allphoto-2
- Perspektywa ptasia – Rysunek Paryża z ptasiej perspektywy: https://pl.wikipedia.org/wiki/Perspektywa_ptasia#/media/Plik:Paris_moderne._Les_Tuileries,_le_Louvre,_et_la_rue_de_Rivoli,_vue_prise_du_Jardin_des_Tuileries.jpg
- Perspektywa powietrzna – C. D. Friedrich, Wędrowiec nad morzem mgły: https://pl.wikipedia.org/wiki/W%C4%99drowiec_nad_morzem_mg%C5%82y#/media/Plik:Caspar_David_Friedrich_-_Wanderer_above_the_sea_of_fog.jpg
- Kompozycja dynamiczna – P. Bruegel, Ślepcy: https://pl.wikipedia.org/wiki/%C5%9Alepcy#/media/Plik:%D0%9F%D1%80%D0%B8%D1%82%D1%87%D0%B0_%D0%BE_%D1%81%D0%BB%D0%B5%D0%BF%D1%8B%D1%85.jpeg
- Kompozycja statyczna – P. Cézanne, Martwa natura z jabłkami: https://pl.wikipedia.org/wiki/Martwa_natura#/media/Plik:Paul_C%C3%A9zanne,_Still_Life_With_Apples,_c._1890.jpg
- Kompozycja otwarta – C. Monet, Pole tulipanów w Holandii: https://pl.wikipedia.org/wiki/Plik:Claude_Monet_-_Tulip_fields_in_Holland_(Mus%C3%A9e_d%27Orsay).jpg
- Kompozycja zamknięta – H. Holbein, Portret Jane Seymour: https://artsandculture.google.com/asset/jane-seymour-queen-of-england/egE1bExAbnBDgg?hl=pl&ms=%7B%22x%22%3A0.5%2C%22y%22%3A0.5%2C%22z%22%3A8.8297670922411%2C%22size%22%3A%7B%22width%22%3A4.044398304882103%2C%22height%22%3A1.2375000000000007%7D%7D
- Kompozycja symetryczna – L. da Vinci, Ostatnia wieczerza: https://pl.wikipedia.org/wiki/Ostatnia_Wieczerza_(obraz_Leonarda_da_Vinci)#/media/Plik:The_Last_Supper_-_Leonardo_Da_Vinci_-_High_Resolution_32x16.jpg
- Kompozycja diagonalna – P. Michałowski, Samosierra: https://pl.wikipedia.org/wiki/Szar%C5%BCa_w_w%C4%85wozie_Somosierra#/media/Plik:Battle_of_Somosierra_by_Piotr_Micha%C5%82owski.PNG
- Kompozycja horyzontalna – J. Chełmoński, Kuropatwy na śniegu: https://pl.wikipedia.org/wiki/Plik:Che%C5%82mo%C5%84ski_Partridges_in_the_snow.png
- Kompozycja wertykalna – R. van der Weyden, Ukrzyżowanie: https://pl.wikipedia.org/wiki/Ukrzy%C5%BCowanie_z_kartuzji_Scheut#/media/Plik:Weyden_Christ_on_the_Cross_with_Mary_and_St_John.jpg
- https://www.meisterdrucke.uk/fine-art-prints/Reynier-van-Gherwen/80786/Still-Life-of-Oysters-and-Lobsters.html
Iwona
#/media/Plik:Caspar_David_Friedrich_-_Der_Sommer_(Landschaft_mit_Liebespaar).jpg){kind=link}
