Władysław Łokietek – poziom podstawowy

Władcą, który ostatecznie zakończył rozbicie dzielnicowe, był Władysław Łokietek. Jego koronacja w 1320 r. zwieńczyła starania księcia o scalenie rozbitego państwa. Czy panujący do 1333 r. monarcha był dobrym królem? 

Początki królewskich rządów Łokietka

Działalność zjednoczeniowa Władysława Łokietka została opisana w poprzednim tekście. Ten wpis przedstawi jego panowanie jako króla Polski w latach 1320-1333.

Zjednoczenie Polski po rozbiciu dzielnicowym – poziom podstawowy

Ryc. 1. J. Matejko, „Władysław Łokietek”. Rysunek z cyklu „Poczet królów i książąt polskich”, 1890-1892.

Czy wiesz, że…

jeszcze podczas rywalizacji o władzę ścigany przez Wacława II Władysław Łokietek ukrył się w jednej z jaskiń w Małopolsce? Grota Łokietka obecnie znajduje się na terenie Ojcowskiego Parku Narodowego. 

Według legendy życie przyszłemu królowi Polski uratował pająk, który zasłonił wejście do jaskini pajęczyną. Możliwe, że dobre ukrycie się umożliwił także niski wzrost księcia.

Ryc. 2. W. Boratyński, „Władysław Łokietek w grotach ojcowa”, 1938 r.

W 1320 r. nastąpiło symboliczne zakończenie okresu rozdrobnienia feudalnego rozpoczętego po śmierci Bolesława Krzywoustego. Władysław Łokietek został królem, który zdołał zjednoczyć najważniejsze dzielnice oraz przywrócił Polsce status królestwa. 

Nowy król musiał stawić czoła wielu problemom w zjednoczonej po prawie 200 latach Polsce. Wynikało to m.in. z obowiązywania różnego prawa, rozwoju gospodarczego dzielnic czy stosunków społecznych. By sprawnie zarządzać krajem, Łokietek umocnił urzędy starostów. Opierał się na zaufanych sobie rodach rycerskich. 

Przydomek Władysława 

Przydomek koronowanego w 1320 r. króla to „Łokietek”. Nawiązywał on do cech fizycznych władcy, a dokładniej mówiąc – niskiego wzrostu. Łokieć był średniowieczną miarą długości, liczył około 60 cm. Niektórzy badacze podają, że król mierzył 2,5 łokcia, czyli 150 cm. Trudno ocenić, czy ten wynik jest prawdziwy, ponieważ wawelski grób Władysława nie został otwarty, a jego szczątki przebadane. 

Średniowieczni kronikarze podkreślają, że przydomek króla nie pasował do jego charakteru i siły przebicia. 

Sytuacja międzynarodowa Królestwa Polskiego 

Zjednoczona w I połowie XIV w. Polska była państwem małym pod względem terytorialnym, bez dostępu do morza. Otaczały ją wrogo nastawione kraje, np. Brandenburgia, Czechy czy Państwo Zakonu Krzyżackiego. Także niektórzy piastowscy książęta byli przeciwko nowemu władcy.  

Władysław Łokietek w polityce zagranicznej dążył do wzmocnienia pozycji Polski na arenie międzynarodowej. Dlatego też zawiązał sojusz z Węgrami rządzonymi przez Karola Roberta (jego żoną była córka Władysława – Elżbieta). Nie była to jednak relacja równoprawna, ponieważ silniejszym państwem były wówczas Węgry.

Polski król porozumiał się także z pogańską Litwą. Oba państwa połączyła niechęć do Krzyżaków. Sojusz z niechrześcijańskim krajem wywołał fatalne wrażenie. Stosunki między państwami zostały umocnione ślubem syna Łokietka – Kazimierza z Aldoną Anną, córką wielkiego księcia Litwy Giedymina.

Ryc. 3. Mapa przedstawiająca Polskę w czasach Władysława Łokietka 

Najważniejsze konflikty z państwami sąsiadującymi

Polska nie miała przyjaznych stosunków z krajami sąsiadującymi, ponieważ zależało im na utrzymaniu rozdrobnienia i słabości państwa Piastów. Zjednoczenie Polski oznaczało, że prędzej czy później będzie ona chciała odzyskać utracone ziemie oraz wzmocnić swoją pozycję w regionie. Nie było to na rękę żadnemu z państw graniczących z Polską. 

Czechy

Król Czech Jan Luksemburski chciał odebrać Łokietkowi koronę. Swoje pretensje uzasadniał tym, że wcześniej królem Polski był Wacław II oraz jego syn – Wacław III.

Ryc. 4. Wizerunek Jana Luksemburskiego zawarty w „Chronicon Aulae Regiae”, XIV w.

Państwo Zakonu Krzyżackiego

Największe zagrożenie stanowili dla państwa Władysława Łokietka Krzyżacy. Już wcześniej zagarnęli dla siebie Pomorze Gdańskie (lata 1308-1309), a tym samym dostęp do Morza Bałtyckiego. Była to bardzo dotkliwa strata. 

Polski król starał się odzyskać utracone ziemie. Początkowo podjął działania dyplomatyczne. W latach 1320-1321 miał miejsce sąd papieski w Inowrocławiu. Uznał on zarzuty Polski wobec Zakonu Krzyżackiego za zasadne i nakazał zwrócenie Pomorza Gdańskiego. Krzyżacy nie zatwierdzili jednak tego wyroku oraz nie zwrócili zagrabionych ziem. Wkrótce papież zawiesił Zakon. 

Wobec braku sukcesu Władysław Łokietek rozpoczął konflikt zbrojny. Trwał on w latach 1327–1332. Polska została zaatakowana z dwóch stron: od północy przez Krzyżaków, a od południa przez Czechów, którzy wsparli zbrojnie Zakon. Polska uzyskała pomoc od Węgrów i Litwinów (pogan). Wojna zaczęła się od zajęcia przez Władysława Łokietka Mazowsza w 1327 r. Dwa lata później Krzyżakom udało się zająć ziemię dobrzyńską. Dobrą informacją dla Polaków było wycofanie się z konfliktu Czechów, którzy nie zdobyli Poznania. 

Najważniejszym starciem podczas wojny była bitwa pod Płowcami. Doszło do niej w 1331 r. na Kujawach. Krzyżacy ponieśli taktyczną porażkę. Starcie to nie przyniosło żadnych skutków politycznych czy terytorialnych dla Łokietka. Był to jednak pierwszy militarny sukces wojsk polskich w starciu z Krzyżakami. 

Dobra passa nie trwała długo, ponieważ Krzyżacy zajęli kolejną ziemię – Kujawy. Wojna zakończyła się rozejmem, co oznaczało że konflikt wybuchnie ponownie w przyszłości. Polska utraciła ziemię dobrzyńską oraz Kujawy. Władysław Łokietek zmarł rok po wojnie – w 1333 r.

Ryc. 5. J. Matejko, „Król Władysław Łokietek zrywa układy z Krzyżakami”, 1879 r.

Ocena panowania Władysława Łokietka

Mocne strony panowania Władysława Łokietka:

• Łokietek zdołał przełamać dzielnicowe podziały i zjednoczyć państwo,
• przed objęciem władzy borykał się z licznymi problemami wewnętrznymi (niechęć Jana Muskaty, bunt wójta Alberta), które zdołał przezwyciężyć,
• miał poparcie Jakuba Świnki, 
• w 1320 r. koronowano Władysława na króla Polski, 
• król starał się wzmocnić państwo wewnętrznie, ale także na arenie międzynarodowej, 
• władca zawarł sojusz z Węgrami i Litwą, 
• Łokietek jako król był władcą sprytnym, rozważnym, odważnym i dążącym do celu.

Słabe strony panowania Władysława Łokietka:

• Władysław Łokietek nie zdołał odzyskać Pomorza Gdańskiego,
• król utracił ziemię dobrzyńską i Kujawy, 
• często nie dotrzymywał danego słowa, 
• podczas jego panowania Polska była otoczona wrogimi państwami, 
• gdy Łokietek był królem Polski, doszło do uzależnienia części Śląska i Mazowsza od króla czeskiego Jana Luksemburskiego, który także chciał przejąć polską koronę.

Test wiedzy

Materiały źródłowe