Wigierski Park Narodowy

Dane techniczne

• Data utworzenia parku: 27 czerwca 1988 r
• Lokalizacja: województwo podlaskie, powiaty: suwalski, sejneński, augustowski, Pojezierze Suwalsko-Augustowskie, Puszcza Augustowska
• Powierzchnia: 15 085 ha
• Siedziba dyrekcji: Krzywe
• Symbol: bóbr

Historia powstania parku

Starania o ochronę przyrody wokół jeziora Wigry sięgają 1921 r., gdy nad zagadnieniem tym po raz pierwszy pochylono się w Państwowej Komisji Ochrony Przyrody. Trzy lata później powstał już nawet projekt powołania rezerwatu Wigry obejmującego jezioro wraz z przybrzeżnym pasem lasu o szerokości 1 km. Na samym projekcie jednak się skończyło i na konkretne działania trzeba było czekać aż do 1931 r. Wtedy to utworzono rezerwat częściowy Wigry obejmujący niewielkie jezioro Białe Wigierskie.

Stan taki utrzymywał się przez niemal trzydzieści kolejnych lat, bo dopiero w 1959 r. powołano następny rezerwat częściowy. Był to rezerwat Ostoja Bobrów Stary Folwark utworzony na fragmencie jeziora Wigry i doliny Czarnej Hańczy. Od tego momentu działania ochronne na tym niezwykle cennym terenie zaczęły nabierać nieco większego rozpędu. Już w 1962 r. powstał kolejny rezerwat częściowy – Ostoja Bobrów Zakąty wokół jeziora Klonek. Z kolei rok 1970 przyniósł powstanie pierwszego na tym obszarze rezerwatu ścisłego, utworzonego na niewielkim, jednohektarowym sucharze Wądołek z charakterystycznymi pływającymi wyspami.

Wciąż jednak bez ochrony pozostawało to, co najważniejsze i zarazem największe w okolicy, czyli samo jezioro Wigry. Przełomowym i niezwykle ważnym wydarzeniem było wpisanie tego jeziora przez Międzynarodową Unię Ochrony Przyrody (IUCN) na listę najcenniejszych zbiorników wodnych świata (project „Aqua”). Stało się to impulsem do wzmocnienia krajowej ochrony, co objawiło się powołaniem w 1976 r. Wigierskiego Parku Krajobrazowego o powierzchni blisko 11 tys. ha wraz z otuliną zajmującą dodatkowe 2,8 tys. ha. Dziewięć lat później w obrębie parku krajobrazowego wyznaczono aż dziesięć nowych rezerwatów ścisłych, które łącznie objęły obszar 385,58 ha.

Zwieńczeniem całej drogi do największej ochrony jeziora Wigry było utworzenie 27 czerwca 1988 r. Wigierskiego Parku Narodowego, który oficjalną działalność rozpoczął pół roku później – 1 stycznia 1999 r. Park Narodowy powołano w miejscu dotychczasowego parku krajobrazowego i rezerwatów powiększonych dodatkowo o przyległe tereny tak, że ostatecznie osiągnął on powierzchnię 15085 ha.

W 2002 r. Wigierski Park Narodowy włączono na listę konwencji ramsarskiej, czyli międzynarodowego porozumienia, które ma na celu ochronę i utrzymanie w niezmienionym stanie cennych w skali światowej obszarów wodno-błotnych. Dodatkowo od 2004 r. Puszcza Augustowska, a zatem i leżący w jej obrębie Wigierski Park Narodowy, należy do europejskiej sieci Natura 2000.

Przedmiot ochrony

Swój unikatowy charakter wigierski krajobraz zawdzięcza lodowcowi obecnemu na tym terenie dwanaście tysięcy lat temu (więcej wiadomości o lodowcach możesz znaleźć na naszym blogu). Pozostawił on po sobie liczne wzgórza morenowe, ozy, kemy, ale i przede wszystkim rynny polodowcowe, które wypełniły się wodą, tworząc największy skarb Wigierskiego Parku Narodowego – jeziora. W granicach parku znajdują się aż 42 jeziora, z których zdecydowanie największym jest Wigry – zajmują aż 76% powierzchni parku. Jednocześnie Wigry jest 10. największym i 5. najgłębszym jeziorem Polski.

Każdy ze zbiorników wodnych na terenie parku charakteryzuje się innym poziomem żyzności. Najczystsze pod tym względem jest jezioro Białe Wigierskie. Jego wody są na tyle ubogie w substancje mineralne i organiczne, że niemożliwy jest w nim rozwój fitoplanktonu. Dzięki temu wody jeziora Białego Wigierskiego przepuszczają światło do głębokości 10 metrów oraz aż po samo dno są bogate w tlen. Umożliwiło to rozwój licznej fauny wodnej oraz bujnych podwodnych łąk.

Na przeciwległym biegunie znajdują się niewielkie leśne jeziorka zwane sucharami. Nazwa suchary pochodzi od regionalnego znaczenia słowa suchy, czyli pusty. Suchary są bowiem pozbawione ryb. Poziom żyzności tych jezior jest tak wysoki, że rozwijający się fitoplankton skutecznie zużywa tlen oraz ogranicza przepuszczalność wody dla światła, przez co niemożliwe jest występowanie innych organizmów.

Wigierskie jeziora słyną z ryb. Występuje w nich 31 gatunków tych kręgowców, a w samym tylko jeziorze Wigry żyje ich aż 26. Najliczniejszymi są sielawa, sieja oraz troć jeziorowa, choć na terenie Parku spotkać można nawet takie tuzy jak szczupak czy sum. Sześć gatunków objętych zostało ochroną, z czego cztery ścisłą, m.in. strzebla potokowa i różanka.

Ogólnie w Wigierskim Parku Narodowym stwierdzono obecność ponad 2 tysięcy gatunków zwierząt, z czego ochronie podlega 301. Wśród nich na szczególną uwagę zasługują te, znajdujące się na liście gatunków zagrożonych w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt, m.in. trzmiel tajgowy, pijawka lekarska, siewka złota, kraska czy też gacek brunatny oraz symbol parku – bóbr.

Świat wigierskich roślin reprezentowany jest przez niemal tysiąc taksonów (gatunków, podgatunków i odmian). Najcenniejszą grupą roślin na tym terenie są storczyki, których odnotowano 22 taksony. Ze względu na surowy, kontynentalny klimat Suwalszczyzny w parku występują również rośliny typowe dla strefy borealnej (tajgi) oraz relikty okresu zlodowacenia. 

Jako szczególnie interesujące należy wymienić m.in. rosiczkę okrągłolistną, brzozę niską, grążel drobny, zimoziół północny, kukułkę Ruthego, lilię złotogłów, czy starodub łąkowy. Królestwo grzybów w Wigierskim Parku Narodowym obejmuje 83 taksony.

Materiały źródłowe