Tylko ptasiego mleka nam brakowało… o mleku z probówki

Ludzie piją mleko od tysięcy lat. Ma ono wpływ na nasze życie i kulturę. W starożytnej Grecji mówiono na nie galo i to od tych słów nazwano naszą galaktykę Drogą Mleczną. W Indiach niedawno okazało się, że kwitnie handel podrabianym mlekiem. Co ciekawe, potrafimy nawet wyprodukować plastik przy jego użyciu. Ale jak to się właściwie stało, że zaczęliśmy je pić? Jak to wpływa na nasze środowisko i czy kiedyś będziemy pić mleko, które wyprodukują dla nas drożdże?

Czy ludzie pijący mleko to mutanci?

Mleko wytwarzane jest przez wszystkie ssaki do wykarmienia swojego potomstwa. Dorastające osobniki z czasem tracą zdolność trawienia mleka matki i zaczynają samodzielnie zdobywać pokarm. Człowiek jest jedynym ssakiem pijącym mleko przez całe życie. Ale czy to normalne? Pradawny człowiek nie był w stanie trawić – ot tak – mleka zwierzęcego. Aby to było możliwe, musiał posiadać mutację pewnego genu. Dzięki temu wytwarzał enzym laktazę, pozwalający na trawienie cukru mlecznego – laktozy. Wraz z przejściem na osiadły tryb życia pradawni ludzie zaczęli zajmować się pasterstwem. Wykorzystywali skóry zwierząt oraz mięso. W miejscach, w których panował surowy klimat cenne było spożywanie również mleka zwierząt, aby zapewnić sobie dostęp do bogatego źródła składników odżywczych. 

Osobniki posiadające mutację pozwalającą na trawienie mleka miały przewagę w dostępie do pokarmu, a co za tym idzie – energię i większą szansę na przeżycie. Ta przewaga, która była także dziedziczona przez potomstwo, sprawiła, że w Europie do dziś większość społeczeństwa, bo około 80%, trawi laktozę. W takich miejscach jak Afryka czy Ameryka Południowa poprawnie trawić mleko potrafi tylko około 20% ludzi. A czy Ty jesteś przodkiem pradawnych mutantów, czyli potrafisz w pełni trawić mleko? 

Rys.1. Schemat nietolerancji laktozy na świecie

Warto zapłakać nad rozlanym mlekiem

Rocznie produkujemy wiele milionów ton mleka. Wszystko wskazuje na to, że w 2030 r. światowa produkcja przekroczy miliard ton. To trzy razy więcej niż ważą wszyscy ludzie na Ziemi! Ogrom tych liczb jest przytłaczający, więc można sądzić, że przysłowiowe rozlanie szklanki mleka przy tym to nic. Przyjrzyjmy się jednak, jaki wpływ na środowisko ma jego produkcja.

Rys.2. Szklanka mleka

Krowa jest roślinożercą. Aby wyprodukować mleko przekształca energię z pokarmu. W trakcie tego procesu powstaje w jej organizmie metan – jeden z głównych gazów cieplarnianych odpowiedzialnych za globalne ocieplenie. Metan wydziela się z krowy w postaci gazów, ale również uwalniany jest do otoczenia z jej odchodów. To wszystko powoduje powstanie śladu węglowego. Jedna szklanka mleka przyczynia się do emisji 0,6 kg gazów, ale to nie wszystko! Do jej wyprodukowania potrzebne jest 120 litrów wody. Jak to się dzieje? Bardzo prosto: krowa musi pić wodę, pomieszczenie, w którym żyje, musi być myte, a produkcja opakowań, w jakich sprzedawane jest mleko, również ma na to wpływ. Coraz większe zapotrzebowanie na nabiał oraz wysoki koszt jego produkcji skłoniły naukowców do próby uzyskania sztucznego mleka.

Rys.3. Schemat powstania śladu węglowego przy produkcji mleka

Mleko bez krowy, czyli laboratorium mlekiem płynące

Grupa biotechnologów tworząca projekt Muufri zdecydowała się na znalezienie sposobu na produkcję mleka w probówce. Zbadali dokładnie jego skład, sprawdzili, które białka i kwasy tłuszczowe są niezbędne do tego, by uzyskać smak i konsystencję mleka. Następnie przygotowali genetycznie zmodyfikowane drożdże, które są w stanie wyprodukować w laboratorium 6 kluczowych białek występujących w mleku. Wystarczyło wykorzystać te białka, dodać kilka niezbędnych kwasów tłuszczowych uzyskanych z roślin oraz minerały, wodę i gotowe!

Rys.4. Laboratorium

Taka produkcja mleka zmniejsza znacząco zużycie wody i emisję gazów, a co najlepsze – możemy sami wpływać na jego skład. Po co? Na przykład, aby zamiast cukru mlekowego, czyli laktozy, dodać do niego zamiennik, który pozwoli trawić i bezpiecznie spożywać taki produkt wszystkim ludziom na Ziemi. Pozostaje pytanie, czy to w ogóle jest bezpieczne? Jak najbardziej tak. Podobne metody stosuje się na całym świecie, na przykład do produkcji insuliny dla osób chorych na cukrzycę. Już niedługo na półkach sklepowych będziemy mogli znaleźć mleko, które nie pochodzi od krowy, a od drożdży. My nie poczujemy różnicy, za to krowy i środowisko odetchną z ulgą. 

Smaczny eksperyment

Po takiej dawce wiedzy należy się odpoczynek przy dobrej zabawie. Obejrzyj film, jaki dla Ciebie przygotowaliśmy i spróbuj z pomocą rodziców przyrządzić domowy serek z mleka. 

Materiały źródłowe