Roztoczański Park Narodowy

Dane techniczne

• Data utworzenia parku: 10 maja 1974 r.
• Lokalizacja:  województwo lubelskie, powiaty zamojski i biłgorajski, Roztocze Środkowe
• Powierzchnia: 8483 ha
• Siedziba dyrekcji: Zwierzyniec
• Symbol: konik polski

Historia powstania parku

Tereny dzisiejszego Roztoczańskiego Parku Narodowego od końca XVI w. aż do zakończenia II wojny światowej były częścią majątku rodu Zamoyskich. To właśnie tej rodzinie należy przypisać pierwsze działania ochronne prowadzone na Roztoczu. Już bowiem w XVI w. Jan Zamoyski utworzył tam zwierzyniec o powierzchni ponad 700 ha, w którym przetrzymywane były jelenie, rysie, dziki, wilki, żbiki i tarpany. Zwierzyniec przetrwał aż do przełomu XVIII i XIX w. W 1934 r. w miejscu tym utworzono prywatny rezerwat przyrody Bukowa Góra.

Po II wojnie światowej rezerwat został zlikwidowany wraz z majątkiem ziemskim Zamoyskich. Do jego odtworzenia doszło w 1957 r. razem z powołaniem trzech innych rezerwatów: Nart, Czerkies i Obrocz. Już dwa lata później pojawiła się koncepcja utworzenia Zwierzynieckiego Parku Narodowego o powierzchni 6400 ha, który miał objąć m.in. ustanowione niewiele wcześniej rezerwaty.

Prace nad powołaniem parku narodowego trwały kolejnych 15 lat. W międzyczasie powstało 7 następnych rezerwatów przyrody. Ostatecznie w 1974 r. decyzją Rady Ministrów działalność swą rozpoczął Roztoczański Park Narodowy o powierzchni 4600 ha. Do powiększenia parku do obecnych rozmiarów doszło 28 lutego 1995 r. Wtedy też ustanowiono otulinę wokół parku.

W 2007 r. park włączono do sieci Natura 2000 w ramach obszaru ochrony ptaków Roztocze. Rok później na terenie tym wyznaczono także obszar ochrony siedlisk Roztocze Środkowe. Z kolei od 2019 r. Roztoczański Park Narodowy jest częścią Rezerwatu Biosfery UNESCO, obejmującego zarówno polską, jak i ukraińską część Roztocza.

Przedmiot ochrony

Roztocze jest krainą geograficzną ze wszech miar cenną i ciekawą. Po pierwsze, leży ono na styku dwóch jednostek tektonicznych – platformy wschodnio- i zachodnioeuropejskiej. Sprawia to, że teren jest aktywny geologicznie i stale się wypiętrza – ok. 2 mm na rok. Po drugie, położone jest na granicy wpływów klimatu kontynentalnego i oceanicznego. Po trzecie, jest silnie zróżnicowane geologicznie – wzgórza mają podłoże wapienne, doliny pełne są polodowcowych piasków. To wszystko sprawia, że na Roztoczu panują warunki idealne do rozwoju wielu (aż 47), niekiedy zupełnie sobie przeciwnych, zespołów roślinnych i właśnie dlatego jest to tak wyjątkowy obszar.

Flora Roztoczańskiego Parku Narodowego obejmuje około 900 gatunków roślin naczyniowych, wśród których jest 70 gatunków chronionych, w tym 20 zagrożonych wyginięciem. Dodatkowo w parku stwierdzono obecność około 230 gatunków mszaków (25% wszystkich krajowych) i około 230 gatunków porostów.

Spośród roślin dominują gatunki związane z lasami, gdyż lasy zajmują 95% powierzchni parku – jest to najbardziej zalesiony park narodowy w Polsce. Najliczniejszym zespołem roślinnym są gatunki środkowoeuropejskie, charakterystyczne dla większości naszego kraju. Należą do nich m.in. zawilec gajowy i dąb szypułkowy. Równie częste są w parku gatunki eurosyberyjskie, np. konwalijka dwulistna i sosna zwyczajna.

Nieco rzadsza, choć nadal bardzo liczna, jest grupa gatunków borealnych, czyli typowo północnych. Do roślin tej grupy obecnych w Roztoczańskim Parku Narodowym należą m.in. zimoziół północny oraz borówki – czernica i brusznica.

Mimo nieco mniejszej liczebności chyba najbardziej charakterystycznym elementem flory parku jest obecność gatunków górskich, głównie reglowych. Jest to o tyle zaskakujące, że roztoczańskie wzgórza wznoszą się do wysokości około 350 m n.p.m., czyli znacznie poniżej typowych zasięgów tych roślin. Wśród nich można wskazać m.in. paprotnicę sudecką, czosnek niedźwiedzi, przytulię okrągłolistną czy pospolity w lasach buczyny karpackiej żywiec gruczołowaty.

Ponadto w parku stwierdzono obecność czterech gatunków stepowych, dwóch południowo-syberyjskich, trzech śródziemnomorskich i dwóch atlantyckich. Do stepowych należy m.in. powojnik prosty, południowo-syberyjskie to np. miodunka miękkowłosa, ze śródziemnomorskich można wskazać np. ożankę właściwą, a z atlantyckich – wąkrotę zwyczajną.

Liczba gatunków grzybów stwierdzonych w Roztoczańskim Parku Narodowym wynosi 850.

Fauna parku liczy około 3300 gatunków bezkręgowców i około 340 gatunków kręgowców. Do wartych uwagi zwierząt tego terenu należy zaliczyć ślimaka żółtawego, miedziopierś północną, ksylomkę strix, modliszkę zwyczajną, gniewosza plamistego, zniczka czy mopka. Najważniejszym gatunkiem jest będący symbolem parku konik polski, którego przodkiem był wymarły już dziki koń – tarpan.

Materiały źródłowe