W artykule
Śmierć Bolesława Krzywoustego w 1138 roku zapoczątkowała okres rozbicia dzielnicowego. Trwające niemal 200 lat rozdrobnienie feudalne przyczyniło się do osłabienia Polski na arenie międzynarodowej. W XII-XIV wieku zaszły także bardzo ważne zmiany gospodarcze i społeczne. Jak funkcjonowała Polska w okresie podziału jej terytorium na dzielnice?
Początek rozbicia dzielnicowego
W 1138 r. zmarł Bolesław Krzywousty. Książę przed swoją śmiercią ustanowił dwie zasady – senioratu i pryncypatu. Pierwsza z wymienionych polegała na tym, że tron nie był dziedziczny, a władzę zwierzchnią sprawował najstarszy przedstawiciel dynastii piastowskiej (senior). Zasada pryncypatu natomiast oznaczała władzę zwierzchnią najstarszego księcia (princepsa) nad pozostałymi książętami dzielnicowymi. Książę ustanowił też podział państwa na dzielnice:
- Władysław Wygnaniec (najstarszy syn) otrzymał Śląsk oraz dzielnicę senioralną,
- Bolesławowi Kędzierzawemu przypadło Mazowsze,
- Mieszko III Stary rządził Wielkopolską,
- Henryk Sandomierski dostał ziemię sandomierską.
Ponadto Salomea (żona Bolesława Krzywoustego) otrzymała ziemię łęczycką. Krzywousty miał także piątego syna – Kazimierza, nazywanego Sprawiedliwym, jednak w chwili śmierci ojca był niemowlęciem. Władca nie wyznaczył mu żadnej dzielnicy.
Decyzja o podziale księstwa polskiego na kilka księstw zapoczątkowała okres rozbicia dzielnicowego.
Ryc. 1. Podział Polski po śmierci Bolesława Krzywoustego w 1138 r. Autor mapy: K. Chariza i zespół, ilustracje przedstawiające książąt piastowskich: J. Matejko, cykl „Poczet królów i książąt polskich”, 1890-1892.
Rozbicie dzielnicowe – okres trwający od 1138 r. (śmierć Bolesława Krzywoustego) do 1320 r. (koronacja Władysława Łokietka na króla Polski). Charakteryzował się podziałem Polski na dzielnice, które wraz z rozrostem dynastii piastowskiej dzieliły się na coraz to mniejsze władztwa. Podczas rozbicia dzielnicowego Polski doszło do znacznego osłabienia kraju.
Rywalizacja o władzę
Wydarzenia, które miały miejsce po śmierci Bolesława Krzywoustego, pokazały, że jego synowie nie zamierzali przestrzegać ustanowionych wcześniej reguł.
Potomkowie Bolesława Krzywoustego rywalizowali o władzę. Pierwszy senior – Władysław Wygnaniec, pragnął odebrać ziemie swoim braciom, zjednoczyć państwo i zostać jedynym władcą. Pozostali książęta nie chcieli uznać władzy zwierzchniej Władysława. Sprzeczne interesy wywołały konflikt, w wyniku którego najstarszy syn Bolesława Krzywoustego w 1146 r. musiał uchodzić z kraju (stąd jego przydomek). Władysław Wygnaniec zwrócił się o pomoc do Niemiec. Mimo wsparcia militarnego z zachodu nie odzyskał władzy.
Ryc. 2. J. Matejko, „Władysław II Wygnaniec”. Rysunek z cyklu „Poczet królów i książąt polskich”, 1890-1892.
Dzielnicę senioralną po Wygnańcu objął Bolesław Kędzierzawy. Nie miał jednak silnej pozycji i w 1157 r. złożył hołd lenny cesarzowi niemieckiemu. Zobowiązał się do zapłaty trybutu oraz przekazania Śląska synom Władysława Wygnańca.
Ryc. 3. J. Matejko, „Bolesław IV Kędzierzawy”. Rysunek z cyklu „Poczet królów i książąt polskich”, 1890-1892.
Złamanie zasady senioratu
Po śmierci Bolesława Kędzierzawego dzielnica senioralna przypadła Mieszkowi Staremu. Jego rządy nie były jednak spokojne, ponieważ musiał rywalizować o władzę. Ostatecznie stracił tron w dzielnicy senioralnej, który przypadł najmłodszemu synowi Bolesława Krzywoustego – Kazimierzowi Sprawiedliwemu. Było to złamanie zasady senioratu. Młodego księcia wsparli możnowładcy oraz duchowni, którzy dążyli do osłabienia pozycji seniora, ale także uzyskania większych wpływów w księstwach.
Ryc. 4. J. Matejko, „Mieszko III Stary”. Rysunek z cyklu „Poczet królów i książąt polskich”, 1890-1892.
Ryc. 5. J. Matejko, „Kazimierz II Sprawiedliwy”. Rysunek z cyklu „Poczet królów i książąt polskich”, 1890-1892.
Rozdrobnienie kraju
Konflikty między Piastami nie ustawały. Po śmierci Kazimierza Sprawiedliwego oraz Mieszka Starego tron w Krakowie objął jego syn – Leszek Biały. Z jego panowaniem wiąże się tragiczne wydarzenie – zjazd w Gąsawie w 1227 r. Doszło wtedy do spotkania Leszka Białego, Henryka Brodatego oraz Konrada Mazowieckiego. Gdy książęta przebywali w łaźni, zaatakował ich Świętopełk II Wielki (książę pomorski). Podczas ucieczki zginął następca Kazimierza Sprawiedliwego. Śmierć Leszka Białego uważana jest za wydarzenie zamykające pewien etap rozbicia dzielnicowego i ostateczny upadek władzy zwierzchniej seniora nad pozostałymi Piastami.
Ryc. 6. J. Matejko, „Leszek Biały”. Rysunek z cyklu „Poczet królów i książąt polskich”, 1890-1892.
Czy wiesz, że…
Jan Matejko namalował obraz przedstawiający moment zabójstwa Leszka Białego przez rycerzy księcia pomorskiego Świętopełka II? Malarz przedstawił syna Kazimierza Sprawiedliwego, który nago dosiadł konia i popędził w stronę wsi Marcinkowo. Nie zdążył jednak uciec, ponieważ zabójcy dopadli go i zastrzelili.
Ryc. 7. J. Matejko, „Śmierć Leszka Białego”, 1880 r.
Rywalizacja o władzę między potomkami Krzywoustego doprowadziła do rozdrobnienia terytorialnego kraju. Dzielnica senioralna straciła na znaczeniu. Podzielono ją na mniejsze części traktowane przez książęta jako dziedziczna własność. Polska stała się zbiorem rywalizujących ze sobą księstw. Ich liczba stale rosła, co było konsekwencją dzielenia władztw między kolejnych synów. Granice dzielnic były bardzo płynne. Działo się tak przez wojny, zawieranie małżeństw i bezpotomną śmierć Piastów.
Czy wiesz, że…
książęta okresu rozbicia dzielnicowego mieli różne przydomki, np. Wygnaniec, Plątonogi czy Rogatka? Przydomki powstały za ich życia lub dopiero po śmierci. Ciekawi cię, do czego nawiązywały? Oto wybrane przykłady:
| Imię i przydomek władcy | Wyjaśnienie |
| Władysław Wygnaniec (1105 r. – 1159 r.) | Bracia Władysława w 1146 r. doprowadzili do jego wygnania z Polski, z czego wziął się przydomek władcy. |
| Mieszko Plątonogi (między 1131 r. a 1146 r. – 1211 r.) | Przydomek Mieszka najprawdopodobniej nawiązywał do choroby księcia. Mogło być to polio (choroba wirusowa) lub problemy zdrowotne związane z nogami odziedziczone po Władysławie Hermanie. Książę miał najprawdopodobniej uszkodzony układ nerwowy, który wpływał na pląsawiczność (mimowolność) ruchów Mieszka. |
| Władysław Odonic/Plwacz (ok. 1190 r. – 1239 r.) | Pierwszy przydomek „Odonic” nawiązuje do imienia ojca Władysława – Odona. „Plwacz” natomiast wynikał, jak przekazuje Jan Długosz, z częstego spluwania śliną przez księcia (mógł być to skutek choroby). |
| Władysław Laskonogi (między 1161 r. a 1167 r. – 1231 r.) | Jan Długosz w swojej kronice zapisał, że książę Władysław miał niezwykle długie i cienkie nogi. |
| Bolesław II Rogatka/Łysy (między 1220 r. a 1225 r. – 1278 r.) | Bolesław II miał kilka przydomków. „Łysy” nawiązywał do jego cech fizycznych, natomiast „Rogatka” określał jego charakter. Według Jana Długosza książę był gwałtowny, zuchwały i awanturniczy. |
| Mieszko Otyły (ok. 1220 r. – 1246 r.) | Przydomek nawiązywał do nadwagi księcia. Książę szybko zmarł, jeszcze przed ukończeniem 30 roku życia. |
| Leszek Czarny (ok. 1241 r. – 1288 r.) | Leszek otrzymał swój przydomek najprawdopodobniej ze względu na kolor włosów. |
Ryc. 8. J. Matejko, „Władysław III Laskonogi”. Rysunek z cyklu „Poczet królów i książąt polskich”.
Ryc. 9. J. Matejko, „Leszek Czarny”. Rysunek z cyklu „Poczet królów i książąt polskich”.
Kto czerpał zyski z rozbicia dzielnicowego?
Rozbicie dzielnicowe trwało od 1138 r. (śmierć Bolesława Krzywoustego) do 1320 r. (koronacja Władysława Łokietka na króla Polski), czyli 182 lata. Rozdrobnienie i chaos polityczny był na rękę:
- książętom piastowskim, którzy samodzielnie rządzili swoimi księstwami i nie chcieli podporządkować się władzy zwierzchniej najstarszego przedstawiciela dynastii;
- możnowładcom, zwłaszcza tym, którzy współpracowali ze słabymi książętami; dzięki niestabilnej pozycji władcy mogli wpływać na sytuację polityczną i realizować swoje cele i plany;
- urzędnikom, którzy pracowali na książęcych dworach i mogli rozwijać swoje kariery;
- najwyższym duchownym (np. arcybiskup Henryk Kietlicz), chcącym wykorzystać chaos i konflikty między Piastami, by zyskać przywileje oraz immunitety dla Kościoła;
- państwom sąsiadującym z Polską, ponieważ skonfliktowani książęta nie byli w stanie skutecznie bronić granic kraju.
Zagrożenia zewnętrzne w okresie rozbicia dzielnicowego
Rozbicie dzielnicowe było korzystne dla państw sąsiadujących z Polską. Kraje graniczące z księstwami zdobyły szansę na poszerzenie swoich granic kosztem piastowskich księstw oraz rozszerzenie wpływów.
Poniższa tabela ukazuje najważniejsze zagrożenia zewnętrzne oraz straty terytorialne Polski poniesione w czasie rozbicia dzielnicowego.
| Państwo zagrażające Polsce | Straty terytorialne | Czas | Krótki opis |
| Cesarstwo Niemieckie | Pomorze Zachodnie | 1181 r. | Książęta zachodniopomorscy nie otrzymali pomocy od książąt piastowskich wobec narastającego zagrożenia ze strony Niemiec. Okazali się zbyt słabi w konfrontacji z zachodnim sąsiadem. Ostatecznie książęta zachodniopomorscy musieli uznać zwierzchnictwo Fryderyka Barbarossy. |
| Marchia Brandenburska | ziemia lubuska, obszar między Pomorzem Zachodnim a Wielkopolską,pas ziem na Pomorzu Zachodnim i w Wielkopolsce | 1250 r. i II połowa XII w. | Marchia Brandenburska powstała z przekształcenia terenów zamieszkałych przez Słowian połabskich (Obodrytów i Wieletów). Została utworzona w II połowie XII w. przez Albrechta Niedźwiedzia. W 1250 r. zagarnęła ziemię lubuską oraz obszar między Pomorzem Zachodnim a Wielkopolską. Następnie powiększyła się o pas ziem na Pomorzu Zachodnim i w Wielkopolsce. Margrabiowie brandenburscy podporządkowali sobie Pomorze Zachodnie, a księstwa pomorskie stały się ich lennem. Chcieli także zdobyć Pomorze Gdańskie, jednak książęta wielkopolscy ich powstrzymali. |
| Czechy | część Śląska | koniec XIII w. | Konflikt polsko-czeski o Śląsk trwał od dawna. Pod koniec XIII w. Czesi opanowali część najbogatszej dzielnicy Piastów. |
| plemiona Prusów, Jaćwingów i Litwinów | Mazowsze(nie jest to strata terytorialna, a obszar zagrożony ciągłymi najazdami) | początek XIII w. | Prusowie, Jaćwingowie i Litwini byli poganami. Polscy książęta organizowali przeciwko nim wyprawy zbrojne pod pretekstem krucjaty, które kończyły się niepowodzeniem Piastów. W odwecie poganie zaczęli organizować rabunkowe najazdy na Mazowsze. |
| Państwo Zakonu Krzyżackiego | ziemia chełmińska i michałowska, Prusy | XIII w. | W 1226 r. Konrad Mazowiecki zaprosił na ziemie polskie zakon krzyżacki. Książę liczył na pomoc rycerzy zakonnych w obronie Mazowsza przed najazdami pogan oraz na podporządkowanie sobie terenów zdobytych przez Krzyżaków w walce z Prusami. Wypędzone z Węgier zgromadzenie chętnie skorzystało z propozycji księcia. W ciągu następnych lat Krzyżacy prowadzili podbój plemion pruskich. Pod koniec XIII w. całe Prusy były pod ich panowaniem. Polscy książęta nie dostrzegli jednak w odpowiednim momencie zagrożenia z ich strony. |
| Mongołowie/Tatarzy | południowa Polska (nie jest to strata terytorialna, a obszar zagrożony najazdem mongolskim) | XIII w. | Mongołowie/Tatarzy był to pasterski lud wędrowny z Azji Środkowo-Wschodniej. W ciągu kilkudziesięciu lat stworzyli silne i rozległe imperium. Armia mongolska budziła powszechny strach. Gdy Mongołowie pokonali Ruś, ruszyli na Węgry i południową Polskę. Zniszczyli Sandomierz, Kraków oraz inne grody. W 1241 r. Henryk Pobożny starł się z Mongołami pod Legnicą. Armia wroga rozbiła polskie rycerstwo, a książę śląski poległ. Mongołowie wkrótce wycofali się z ziem polskich i węgierskich. |
Ryc. 10. Mapa przedstawiająca Polskę podczas najazdu mongolskiego w 1241 r. Zwróć uwagę na przynależność ziemi chełmińskiej.
Ryc. 11. Ilustracja z „Kodeksu lubińskiego” przedstawiająca bitwę pod Legnicą (1241 r.), XIV w.
Społeczeństwo w czasie rozbicia dzielnicowego
Podczas rozbicia dzielnicowego w Polsce zaczęły kształtować się stany społeczne: duchowny, rycerski, mieszczański oraz chłopski.
Stan duchowny
W czasie rozdrobnienia feudalnego wzmocniła się rola Kościoła, a co za tym idzie – także i duchownych. Uzyskiwali oni przywileje od książąt, na mocy których przestali podlegać świeckim sądom. Książęta utracili także wpływ na obsadę biskupstw (inwestytura). Duchowieństwo uniezależniło się od władców świeckich.
Stan rycerski
Rycerstwo ukształtowało się w wyniku nadań ziemi, którą otrzymywało w zamian za pełnienie służby wojskowej. Do podstawowych obowiązków rycerza należał udział w wyprawach wojennych i obrona granic państwa.
Stan mieszczański
Ukształtował się w wyniku kolonizacji i prawa niemieckiego oraz rozwoju przywilejów lokacyjnych. W skład mieszczaństwa wchodzili kupcy, rzemieślnicy, duchowni oraz żebracy i włóczędzy. Ich pozycja różniła się.
Stan chłopski
Chłopi stanowili najliczniejszą grupę w średniowiecznej Polsce. Ich głównym zadaniem była hodowla zwierząt oraz uprawa ziemi należącej do pana feudalnego.
Gospodarka w czasie rozbicia dzielnicowego
Od XII w. zwiększył się ruch osadniczy na ziemiach polskich. Do rozbitego na dzielnice państwa zaczęli przybywać z zachodu osadnicy, głównie z Niemiec. Zajmowali się zagospodarowaniem nieużytków, a płacone przez nich podatki przyniosły książętom dochody pozwalające na powiększenie majątków. Dzięki osadnictwu przybyszy z zachodniej Europy w średniowiecznej Polsce doszło do ważnych zmian w zakresie gospodarki. Przejawiały się one m.in. w licznych zmianach w organizacji miasta i wsi. Upowszechniła się także lokacja na prawie niemieckim. Kolonizacja niemiecka pozytywnie wpłynęła na średniowieczną Polskę.
Czym była lokacja na prawie niemieckim?
Lokacja to hasło mające dwa główne znaczenia:
- proces polegający na założeniu nowego miasta lub wsi;
- nadanie nowych praw istniejącej już miejscowości.
Lokacja wiązała się z nadaniem przez właściciela ziemi praw mających obowiązywać w danym mieście lub wsi.
Lokacja wsi
O lokacji wsi decydował właściciel ziemi, czyli książę, możnowładca lub rycerz. Następnie zawierał umowę z zasadźcą, czyli osobą odpowiedzialną za zebranie osadników. Wyznaczano granice gospodarstw oraz pól uprawnych. Kolejnym krokiem było przygotowanie ziemi pod lokację wsi – karczowano lasy, budowano domy i wyznaczano tereny pod uprawę i hodowlę zwierząt.
Wsie lokacyjne miały różny układ zabudowań. Dużą rolę odgrywały warunki naturalne, w których powstawała wieś. Najpowszechniejsze były ulicówki oraz okolnice.
Ulicówka – wieś, w której zabudowania znajdują się po jednej lub dwóch stronach ulicy.
Okolnica – wieś, w której budynki stoją wokół centralnego placu.
Ryc. 12. Ulicówka
Ryc. 13. Okolnica
Mieszkańcy nowolokowanej wsi cieszyli się wolnością osobistą, możliwością dziedziczenia użytkowanej ziemi oraz stałym czynszem. Zwykle w pierwszych latach obowiązywała ich wolnizna. Był to okres, w którym mieszkańcy nie płacili czynszu. Ponadto we wsi funkcjonował samorząd. Najważniejszym organem była ława wiejska pełniąca funkcje sądownicze. Nad funkcjonowaniem wsi czuwał sołtys. Pierwszym zazwyczaj zostawał zasadźca.
Ryc. 14. Scena ze „Zwierciadła Saskiego” przedstawiająca założenie wsi, XIII w. Zasadźca to mężczyzna z nakryciem głowy.
Lokacja miasta
Lokacja miasta odbywała się w podobny sposób jak w przypadku wsi. Zasadźca zawierał umowę z właścicielem ziemi, a następnie kontrolował wytyczenie granic oraz układ przestrzenny miasta. Cechą charakterystyczną lokacji miasta na prawie niemieckim była regularna siatka ulic oraz działek.
Nowolokowane miasto miało swój samorząd. W jego skład wchodziła rada i ława miejska. Zasadźca stawał się wójtem. Z czasem ukształtował się urząd burmistrza, który stał na czele miejskich władz.
Czy wiesz, że…
podczas rozbicia dzielnicowego doszło do lokacji Krakowa? Przyczynił się do tego książę krakowski Bolesław Wstydliwy. 5 czerwca 1257 r. wydał przywilej lokacyjny, który nadawał miastu nową formę organizacyjną i kształt urbanistyczny. Szachownicowy układ ulic Starego Miasta jest wynikiem zastosowania prawa magdeburskiego.
Ryc. 15. Akt lokacyjny Krakowa z 1257 r.
Zmiany w mieście
Procesy osadnicze wpłynęły na zmiany w mieście, ponieważ zaludniali je wyspecjalizowani rzemieślnicy i kupcy, którzy znali się w wymianie handlowej zarówno tej lokalnej, jak i dalekosiężnej. Rozwój rzemiosła w ośrodkach miejskich pozytywnie wpłynął na handel. Ludzie sprzedający i kupujący wyroby woleli zapłacić za nie pieniędzmi. W ten sposób ukształtowała się gospodarka towarowo-pieniężna. Do wymiany handlowej dochodziło na targach i jarmarkach. Przybywała na nie ludność ze wsi, która sprzedawała produkty spożywcze. Zarobione pieniądze wydawała na produkty wytworzone przez miejskich rzemieślników, np. garnki czy narzędzia.
Zmiany na wsi
W wyniku rozwoju osadnictwa na prawie niemieckim na polskich wsiach zaczęły pojawiać się poważne zmiany. Najważniejsze z nich to:
- intensywne karczowanie lasów, co sprzyjało zmniejszeniu powierzchni leśnych i przeznaczaniu ich na pola uprawne;
- stosowanie nowych, bardziej trwałych narzędzi wykonanych z żelaza, np. pługów i kos;
- w uprawie ziemi wprowadzono trójpolówkę;
- chłopi dzięki nowym narzędziom i metodom uprawy mogli uzyskiwać większe plony;
- zaczęto powszechniej korzystać z młynów, które mieliły ziarna na mąkę przy sile wiatru lub wody.
| Jak wcześniej uprawiano ziemię? | Jak uprawiano ziemię od II połowy XII w.? |
| Dwupolówka – podział pola na dwie części, jedną obsiewano zbożem jarym lub ozimym, a druga odpoczywała. Robiono tak, by ziemia nie wyjałowiła się. W kolejnym roku obsiewano pole, które wcześniej leżało ugorem. | Trójpolówka – podział pola na trzy części, jedną część obsiewano zbożem ozimym, drugą jarym, a trzecia odpoczywała. W kolejnym roku obsiewano pole, które wcześniej leżało ugorem, a jedno z obsianych odpoczywało. Dzięki tej metodzie uzyskiwano większe plony. |
Ryc. 16. System trójpolówki. Rośliny ozime – wysiewane jesienią, zbierane wiosną lub latem. Rośliny jare – wysiewane wiosną, zbierane latem. Ugór – ziemia, której nie uprawiano.
Skutki kolonizacji niemieckiej
Dzięki niemieckim osadnikom w Polsce pojawiły się zachodnie zdobycze techniki, np. żelazny pług czy radło. Poza tym wprowadzono trójpolówkę, powszechniej stosowano młyny i nawożono ziemię, by ta wydawała jak najlepsze i najliczniejsze plony.
Te nowości najpierw rozwinęły się na Śląsku, a następnie w pozostałych częściach Polski. Stało się tak, ponieważ dzielnica rządzona przez Henryka Brodatego była najlepiej rozwiniętym księstwem w XIII-wiecznej Polsce. Ponadto znajdowała się w najbliższym sąsiedztwie Niemiec. Książę wspierał rozwój hutnictwa i górnictwa na swoich ziemiach. Ściągał z zachodu osadników, by unowocześnić swoją dzielnicę. Henryk Brodaty osiągnął wyznaczone cele, ponieważ na Śląsku rozwinęło się wiele miast na wzór zachodni, w których znajdowały się budynki z kamienia i cegły (Złotoryja, Środa Śląska). Ponadto przybysze płacili mu czynsz, czyli opłatę za użytkowanie ziemi.
Ryc. 17. J. Matejko, „Henryk I Brodaty”. Rysunek z cyklu „Poczet królów i książąt polskich”, 1890-1892.
Nowe metody uprawy wpłynęły na większe plony. To z kolei skutkowało zwiększeniem liczby mieszkańców w średniowiecznej Polsce. Lokowano nowe wsie i miasta na prawie niemieckim, które było korzystne zarówno dla zasadźców, jak i osadników.
Osadnictwo niemieckie zmieniło także strukturę narodowościową Polski, ponieważ pojawiły się duże grupy osadników z Zachodu, zwłaszcza z Niemiec. Obecność przybyszów zza granicy oraz różnice kulturowe powodowały wiele problemów i konfliktów. Dla mieszkańców Śląska Niemcy mówili niezrozumiałym językiem, byli dla nich „niemi”.
Mimo trudności kolonizacja niemiecka przyniosła rozbitej na dzielnice Polsce więcej korzyści niż strat.
Skutki rozbicia dzielnicowego
Rozbicie dzielnicowe trwało prawie 200 lat. Musiało więc wpłynąć na funkcjonowanie i pozycję Polski.
Pozytywne skutki rozbicia dzielnicowego:
- powstała sieć nowych wsi i miast dzięki lokacji;
- nastąpił postęp w gospodarce – stosowanie trójpolówki, żelaznych narzędzi, karczowanie lasów, wykorzystywanie młynów, nawożenie pól uprawnych;
- zaczęła kształtować się gospodarka towarowo-pieniężna;
- zwiększyła się liczba ludzi zamieszkujących polskie ziemie;
- Polska mimo rozbicia dzielnicowego pełniła ważną rolę w handlu i łączyła Europę Zachodnią ze Wschodem oraz Północ z Południem;
- rozpoczął się proces kształtowania społeczeństwa stanowego,
- nastąpił wzrost świadomości narodowej wśród mieszkańców Polski.
Negatywne skutki rozbicia dzielnicowego
- polityczne:
- państwo polskie straciło na znaczeniu i osłabło wewnętrznie oraz zewnętrznie;
- książęta piastowscy rzadko współpracowali między sobą w sprawach wewnętrznych i zagranicznych;
- każdy z książąt prowadził własną politykę i nie uwzględniał interesów pozostałych dzielnic;
- przygraniczne i słabe księstwa stawały się obiektem wrogich najazdów;
- niemieccy cesarze i królowie czescy uzależnili od siebie część piastowskich książąt;
- nastąpił wzrost zagrożenia zewnętrznego;
- Polska poniosła straty terytorialne;
- nastąpił zauważalny upadek władzy centralnej i autorytetu dynastii piastowskiej;
- gospodarcze:
- na samym początku nastąpił kryzys gospodarczy wywołany licznymi wojnami, ale także blokadami celnymi między dzielnicami;
- zahamował rozwój gospodarczy;
- brakowało wspólnego systemu monetarnego;
- konflikty niszczyły wsie i pola uprawne, co wpływało na ubożenie chłopów oraz zmniejszenie dochodów Kościoła, możnych i rycerstwa.
Test wiedzy
Materiały źródłowe
Informacje
- Ryc. 1. Źródło: https://zpe.gov.pl/a/przeczytaj/DagJKGgSf, https://pl.wikipedia.org/wiki/Poczet_kr%C3%B3l%C3%B3w_i_ksi%C4%85%C5%BC%C4%85t_polskich, dostęp: 22.06.2022 r.
- Ryc. 2. Źródło: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Wladyslaw_II_Wygnaniec.jpg, dostęp: 22.06.2022 r.
- Ryc. 3. Źródło: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Boleslaw_IV_Kedzierzawy.jpg, dostęp: 22.06.2022 r.
- Ryc. 4. Źródło: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Mieszko_III_Stary.jpg, dostęp: 22.06.2022 r.
- Ryc. 5. https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Kazimierz_II_Sprawiedliwy_2.jpg, dostęp: 22.06.2022 r.
- Ryc. 6. Źródło: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Boleslaw_IV_Kedzierzawy.jpg, dostęp: 22.06.2022 r.
- Ryc. 7. Źródło: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:The_death_of_Leszek_the_White.jpg, dostęp: 22.06.2022 r.
- Ryc. 8. Źródło: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Wladyslaw_III_Laskonogi.jpg, dostęp: 22.06.2022 r.
- Ryc. 9. https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Leszek_Czarny.jpg, dostęp: 22.06.2022 r.
- Ryc. 10. Źródło: http://wlaczpolske.pl/index.php?etap=10&i=899, dostęp: 22.06.2022 r.
- Ryc. 11. Źródło: https://muzeum-lubin.pl/kodeks-lubinskirekopis-z-legenda-obrazowa-o-sw-jadwidze-slaskiej-w-interpretacji-stanislawa-lekowskiego%EF%BF%BC%EF%BF%BC/, dostęp: 22.06.2022 r.
- Ryc. 12. Źródło: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Wie%C5%9B_ulic%C3%B3wka.svg, dostęp: 22.06.2022 r.
- Ryc. 13. https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Wie%C5%9B_okolnica.svg, dostęp: 22.06.2022 r.
- Ryc. 14. Źródło: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Sachsenspiegel-Ostsiedlung.jpg, dostęp: 22.06.2022 r.
- Ryc. 15. Źródło: https://mykrak.typepad.com/blog/2018/04/akt-lokacyjny-miasta-krakowa-1257.html, dostęp: 22.06.2022 r.
- Ryc. 16. Opracowanie własne.
- Ryc. 17. Źródło: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Henryk_Brodaty.jpg, dostęp: 22.06.2022 r.
Aleksandra
