Pismo techniczne – czyli czytelność przede wszystkim!

Chociaż w szkole podstawowej wszyscy uczymy się pisać, korzystając z tego samego alfabetu i tak samo wyglądających liter, to każdy z nas może pochwalić się własnym, unikatowym charakterem pisma. Na pewno znamy kogoś (może nawet ty sam jesteś taką osobą), kto mógłby w przyszłości z powodzeniem zostać lekarzem i ochoczo wypisywać recepty niepowtarzalnym lekarskim pismem. Inżynierowie natomiast, w celu uniknięcia niejasności wynikających z ludzkich artystycznych upodobań, wymyślili specjalne pismo techniczne.

Czym jest pismo techniczne?

Pismo techniczne to zestaw surowych zasad i norm rządzących każdą literą alfabetu, każdą cyfrą i każdym znakiem pisarskim, za których złamanie grożą poważne konsekwencje! No, może trochę przesadzam, z tymi „poważnymi konsekwencjami”, ale warto zaznajomić się z podstawami pisma technicznego, które przedstawimy w tym artykule.

Rysunki techniczne wykonywane przez specjalistów muszą być łatwe i intuicyjne do odczytania po przekazaniu ich innym osobom. Jeśli architekt wykona plan budynku, to geodeta musi być pewny co do informacji o wymiarach budynku, głębokości fundamentu oraz ogólnego zagospodarowania przestrzeni. W dalszej kolejności kierownik budowy nie może mieć wątpliwości co do położenia ścian nośnych, wysokości stropu, rodzaju fundamentu i użytych materiałów. Podobnie przy wytwarzaniu przeróżnych elementów konstrukcyjnych, a także urządzeń mechanicznych.

 Na tych wszystkich etapach każdy ze specjalistów zobowiązany jest do przestrzegania ustalonych norm rysunku technicznego. Jedną z części składowych rysunku technicznego jest rodzaj pisma zalecany do jego opisu. Wszystkie ustalone odgórnie elementy używanego w Polsce pisma technicznego zostały spisane i umieszczone w bazie Polskich Norm – są to normy dostosowane do międzynarodowych.

Obecnie odręczne pismo techniczne jest wypierane przez tworzone komputerowo. W przypadku złożonych projektów wygodnie jest opierać się na popularnym środowisku i oprogramowaniu CAD. Jeśli w przyszłości wybierzesz studia techniczne, to na pewno się z nim spotkasz.

Nie oznacza to jednak, że studenci unikną ręcznego wykonywania rysunków technicznych i ich prawidłowego opisywania.

Parametry i rodzaje pisma technicznego

Pismo techniczne zostało znormalizowane przy pomocy kilkunastu wielkości opisujących jego cechy charakterystyczne. Najważniejszą z nich jest wysokość pisma, czyli wysokość wielkich liter i cyfr, oznaczana jako h. Względem tej wielkości ustalane są wartości wszystkich pozostałych parametrów pisma technicznego tak, aby zachować ustalone proporcje.

Istnieją dwa rodzaje pisma technicznego:

• pismo typu A,
• pismo typu B.

Rozróżnia je grubość linii, którymi kreślimy litery. Pismo B jest grubsze od pisma A i częściej wykorzystywane w rysunku technicznym.

Dodatkowo każdy rodzaj pisma technicznego dzieli się na:

• pismo proste (linie pionowe znaków pisane pod kątem prostym do linii bazowych),
• pismo pochyłe (linie pionowe znaków pisane pod kątem 75° do linii bazowych).

W poniższej tabeli zestawiono wszystkie wielkości charakterystyczne opisujące wymiary pisma.

Zestawienie wielkości charakterystycznych opisujących wymiary pisma technicznego

Początkowo ilość parametrów, jakimi jest opisywane pismo techniczne, może wydawać się duża, dlatego sporządzimy rysunek, na którym zaznaczymy te wielkości.

Wysokość pisma h może przyjmować następujące wartości: 1,3 mm; 1,8 mm; 2,5 mm; 3,5 mm; 5,0 mm; 7,0 mm; 10 mm; 14 mm; 20 mm.

Po wybraniu odpowiedniej do naszych potrzeb wysokości pisma typu A lub B pozostałe odstępy, grubości i wysokości wyznaczamy, korzystając z wymiarów podanych w tabeli.

Załóżmy, że chcemy użyć wysokości pisma typu B wynoszącej 20 mm (2 cm).

Potrzebne wielkości zapiszemy w poniższej tabeli.

Przykładowe wymiary pisma typu B

Ryc. 1. Wymiarowanie pisma technicznego typu B

Pojawia się jeszcze jedna wielkość charakterystyczna – g. Jest to szerokość znaków. Definiujemy ją na podstawie przyjętej grubości linii d. Nie jest ona jednak stała i zależy od rodzaju znaku, a także jego kształtów. Najwęższe są litery „I” oraz „i”, które mają grubość równą grubości linii. Najszerszą literą jest natomiast „W”, które ma szerokość aż 9-krotnie większą od przyjętej grubości linii.

Szerokości poszczególnych znaków pisma technicznego

Jak to napisać?

Jeżeli pierwsza część artykułu nie stanowiła dla ciebie problemu, to jesteś gotowy na poćwiczenie pisma technicznego. Warto skorzystać z papieru milimetrowego, na którym odmierzanie poszczególnych długości będzie znacznie ułatwione – każda kartka ma wymiary 1 mm na 1 mm. 

Ryc. 2. Wielkie litery alfabetu zapisane pismem technicznym typu B

Skąd wiadomo, jaki kształt nadać poszczególnym literom i cyfrom? Po prostu trzeba się tego nauczyć. Na szczęście pismo techniczne preferuje bardzo proste kształty, co ułatwia naukę. Nie obejdzie się jednak bez wytrwałych ćwiczeń i stępionych ołówków.

Ryc. 3. Małe litery alfabetu zapisane pismem technicznym typu B

Poznajmy jeszcze kształty 10 cyfr. To chyba najprostsze znaki do zapisania.

Ryc. 4. Cyfry zapisane pismem technicznym typu B

Poniżej przedstawiamy dodatkowo schemat pisania wybranych kształtów liter. Warto zwrócić uwagę na kolejność prowadzenia linii tworzących znaki. Ułatwi to utrzymanie ich właściwego ułożenia i proporcji.

Ryc. 5. Kolejność prowadzenia linii dla wybranych kształtów liter

Materiały źródłowe