Pieniński Park Narodowy

Dane techniczne

• Data utworzenia parku: 1 czerwca 1932 r.
• Lokalizacja: województwo małopolskie, powiat nowotarski, Pieniny, pasma: Pieninki, Pieniny Czorsztyńskie i Masyw Trzech Koron
• Powierzchnia: 2372 ha
• Siedziba dyrekcji: Krościenko nad Dunajcem
• Symbol: Trzy Korony

Historia powstania parku

Jako początek dość osobliwie pojętej ochrony przyrody w Pieninach można uznać XVII-wieczny zakaz wchodzenia, polowania, wypasania oraz rąbania drzew w pienińskich lasach. Z prawdziwą ochroną miało to jednak niewiele wspólnego, gdyż chodziło jedynie o zapewnienie odpowiedniej ilości zwierzyny na zamkowym stole.

Pierwsze działania, które bez wątpienia zmierzały do ochrony pienińskiej przyrody, podjęto w 1921 r. Wtedy to przedstawiona została wstępna koncepcja utworzenia parku narodowego, a wokół zamku w Czorsztynie powstał prywatny rezerwat.

Przez kolejnych jedenaście lat trwały intensywne wykupy gruntów pod planowany park. W międzyczasie, 6 maja 1924 r. doszło do podpisania z Czechosłowacją tzw. Protokołu Krakowskiego, który określał zasady współpracy przy tworzeniu pogranicznych parków przyrodniczo-krajobrazowych.

Park Narodowy w Pieninach, bo taka była jego ówczesna nazwa, formalnie rozpoczął działalność 1 czerwca 1932 r., obejmując swym zasięgiem masyw Trzech Koron oraz najważniejszą część pasma Pieninek. Półtora miesiąca później po stronie czechosłowackiej został otwarty Słowacki Rezerwat Przyrody w Pieninach (Slovenská prírodná rezervácia). Tym samym doszło do powstania pierwszego w Europie, a drugiego na świecie Międzynarodowego Parku Przyrody.

Po II wojnie światowej park narodowy formalnie nie funkcjonował (podobnie jego słowacki odpowiednik). Do 1954 r. istniał on jako samodzielna jednostka w strukturach Lasów Państwowych. Jego reaktywacja, już pod obecną nazwą Pieniński Park Narodowy, nastąpiła 10 października 1954 r. Przedwojenny  zasięg obszaru parku został zwiększony o powierzchnię 2231 ha. W styczniu 1967 r. odtworzono również słowacki Pieninský národný park, dzięki czemu ponownie działać zaczął park międzynarodowy.

W 1997 r. w granice Pienińskiego Parku Narodowego włączono trzy okoliczne rezerwaty: Zamek Czorsztyn, Zielone Skałki oraz Lasek. Tym samym powierzchnia parku zwiększyła się do obecnych 2372 ha.

W 2007 r. park został objęty także ochroną w ramach obszaru ptasiego Natura 2000 Pieniny, a w 2008 r. dodatkowo jeszcze jako obszar siedliskowy Pieniny.

Przedmiot ochrony

Pieniny śmiało można nazywać perłą polskich Karpat i to pod niemal każdym względem. W stosunku do otaczających je Beskidów i sąsiednich Tatr wyróżniają się florą, fauną, klimatem, ukształtowaniem terenu i geologią. Szczególnie geologia odgrywa tu znaczącą rolę. Pieniny są najwyższą i najlepiej odsłoniętą częścią tzw. Pienińskiego Pasa Skałkowego –wapiennego utworu geologicznego, który oddziela krystaliczne Karpaty Centralne (np. Tatry) od osadowych Karpat Zewnętrznych (np. Beskidy). Ma on postać łuku o długości kilkuset kilometrów i szerokości około kilkunastu kilometrów.

Niewątpliwie jedną z największych i najcenniejszych atrakcji Pienińskiego Parku Narodowego jest głęboki, urwisty, skalny kanion przełomu Dunajca. Rzeka wcina się pomiędzy strome ściany otaczających ją szczytów, wijąc się pomiędzy nimi w niezwykle malowniczy sposób. Największą uwagę przyciągają poszarpane grzbiety Trzech Koron, ściana Sokolicy i dziesiątki innych skał.

Urwiste i skalne zbocza są cechą stoków południowych i wschodnich. Z kolei stoki północne i zachodnie są o wiele łagodniejsze. Tak zróżnicowane ukształtowanie terenu w połączeniu z wapiennym podłożem, niewielką wysokością i brakiem zlodowaceń w plejstocenie sprawia, że Pieniny charakteryzują się bardzo dużą bioróżnorodnością. Mimo że zajmują jedynie około 0,07% powierzchni Polski, to spotkać w nich można niemal 50% wszystkich krajowych gatunków roślin i zwierząt.

Niewątpliwie najważniejszymi parkowymi roślinami są dwa endemity ściśle pienińskie, które nie występują w żadnym innym miejscu na świecie –pszonak pieniński i mniszek pieniński. Nie mniej cenne są trzy endemiczne odmiany gatunków o nieco szerszym zasięgu: chaber barwny, rozchodnik ostry odmiana wapienna i bylica piołun odmiana wapienna. W parku obecne są również ważne gatunki reliktowe – chryzantema Zawadzkiego, szczwoligorz pochwiasty i jałowiec sawina. Niezwykle istotne i zarazem charakterystyczne dla Pienińskiego Parku Narodowego są też reliktowe laski sosnowe porastające skalne zbocza. Wiek sosen szacuje się na ponad 500 lat, a najbardziej znaną z nich jest słynna sosna z Sokolicy.

Poza roślinnością endemiczną i reliktową w parku obecnych jest wiele innych ciekawych roślin m.in. tłustosz zwyczajny, storczyk męski, smagliczka skalna, aster alpejski, posłonek skalny, storczyca kulista, mieczyk dachówkowaty czy zimowit jesienny.

Równie bogata jest pienińska fauna i – podobnie jak w przypadku roślin – także wśród zwierząt można spotkać występujące obok siebie gatunki górskie oraz ciepłolubne. Pod względem rzadkości gatunków najcenniejsze w parku są bezkręgowce, pośród których występuje wiele endemitów, m.in. nadobnica alpejska, sichrawa karpacka czy też Isophya pienensis. Ważny jest także niezwykle rzadki w Polsce motyl niepylak apollo (poza Pieninami spotykany jedynie w Tatrach i Karkonoszach).Z parkowych kręgowców na największą uwagę zasługują zapewne będąca gatunkiem stepowym mysz zielna oraz pomurnik i nagórnik, które reprezentują faunę śródziemnomorską. Ważna jest także obecność rysia, sokoła wędrownego, orlika krzykliwego, puchacza czy licznych nietoperzy m.in. podkowca małego.

Materiały źródłowe