Park Narodowy Gór Stołowych

Dane techniczne

• Data utworzenia parku: 16 września 1993 r.
• Lokalizacja: województwo dolnośląskie, powiat kłodzki, Góry Stołowe i Wzgórza Lewińskie
• Powierzchnia: 6340 ha
• Siedziba dyrekcji: Kudowa Zdrój
• Symbol: ostaniec skalny na tle Szczelińca Wielkiego

Historia powstania parku

Na konieczność ochrony przyrody w Górach Stołowych po raz pierwszy zwrócono uwagę w dwudziestoleciu międzywojennym. Efektem prowadzonych wówczas działań było utworzenie w 1938 r. trzech rezerwatów przyrody: na Szczelińcu Wielkim, w Błędnych Skałach oraz na Wielkim Torfowisku Batorowskim.

Zmiany ustrojowe zaistniałe w Polsce po II wojnie światowej sprawiły, że rezerwaty w dotychczasowej formie przestały istnieć. Dopiero pod koniec lat 50. XX w. udało się doprowadzić do ich reaktywacji. Kolejne niemal 20 lat nie przyniosło żadnych zmian na tym terenie. W połowie lat 70. podjęto pierwsze próby działań na rzecz utworzenia w Górach Stołowych parku narodowego, jednak bez oczekiwanego rezultatu.

W 1981 r. utworzono Stołowogórski Park Krajobrazowy o powierzchni 7974 ha. Wciąż jednak zdawano sobie sprawę, że w Górach Stołowych jest to niewystarczająca forma ochrony przyrody. W latach 1985-1992 trwały kolejne prace nad stworzeniem dokumentacji przyrodniczej dla przyszłego parku narodowego. Jednocześnie ustalono, że przyjmie on nazwę Park Narodowy Gór Stołowych.

Niestety w trakcie prac projektowych oraz konsultacji jasnym stało się, że niemożliwe będzie przekształcenie istniejącego parku krajobrazowego w narodowy w skali 1:1. Największe problemy sprawiał teren wokół kamieniołomu w Skałach Radkowskich. Również Administracja Lasów Państwowych wyraziła sprzeciw wobec objęcia najwyższą formą ochrony wschodniej części planowanego terenu.

W międzyczasie w 1991 r. ochroną objęta została czeska część Gór Stołowych. Za naszą południową granicą powstał wówczas obszar chronionego krajobrazu Chráněna krajinná oblast Broumovsko.

W Polsce zaś ostatecznie 16 września 1993 r. Rada Ministrów zatwierdziła utworzenie Parku Narodowego Gór Stołowych na znacznie ograniczonym obszarze w stosunku do dotychczasowego Stołowogórskiego Parku Krajobrazowego. W latach 2007 i 2008 park narodowy dwukrotnie włączany był do sieci Natura 2000. Za pierwszym razem w ramach obszaru ptasiego Góry Stołowe, a za drugim – jako obszar siedliskowy o tej samej nazwie.

Przedmiot ochrony

Niewątpliwie największym skarbem Parku Narodowego Gór Stołowych jest przyroda nieożywiona, a dokładniej niesamowite formacje skalne. Góry Stołowe to rozległy płaskowyż, nad którym wznoszą się liczne urwiste, płaskie w partiach grzbietowych, izolowane masywy skalne z najwyższym Szczelińcem Wielkim o wysokości 919 m n.p.m.

Są to unikatowe, jedyne w Polsce i najwyższe w Europie góry o budowie płytowej, które utworzone są z poziomych warstw skał o różnej twardości. Dodatkowo ich główny materiał – piaskowiec – poprzecinany jest licznymi pionowymi szczelinami będącymi efektem erozji. To właśnie dzięki temu procesowi powstały sporych rozmiarów skalne miasta i labirynty (np. Błędne Skały) oraz ostańcowe skałki o fantazyjnych kształtach przypominających grzyby (np. Skalne Grzyby), zwierzęta (np. Małpolud), maczugi czy budowle.

Płaskie powierzchnie Gór Stołowych obfitują w torfowiska. Ponadto liczne odsłonięcia skalne stanowią siedlisko dla roślin pionierskich. Sprawia to, że najistotniejszym elementem flory parku są mchy, których stwierdzono tu ponad 270 gatunków, wątrobowce i porosty – wśród nich obecne jest około 60 gatunków objętych ochroną. Najważniejszą rośliną parku jest jednak skalnica zwodnicza, dla której jest to jedyne znane stanowisko w Polsce. Innym cennym gatunkiem jest chroniony pełnik europejski rosnący na bagnistych łąkach. Fauna Parku Narodowego Gór Stołowych obejmuje 48 gatunków ssaków, ponad 200 gatunków ptaków, 4 gatunki gadów, niezbyt licznie reprezentowane płazy i ryby oraz wiele bezkręgowców. To właśnie bezkręgowce stanowią najciekawszą grupę zwierząt w parku, gdyż pojawiają się wśród nich także gatunki reliktowe, pozostałe po ostatnim zlodowaceniu. Najważniejszymi są pająki: Bathyphantes eumenis, który ma tu jedyne w Polsce stanowiskooraz Lepthyphantes pulcher, którego poza Górami Stołowymi spotkać można jeszcze w Karkonoszach i Tatrach. Spośród kręgowców zaś na uwagę zasługują na pewno nietoperze, na czele z chronionym mroczkiem posrebrzanym, muflon, jarząbek i jeleń, którego populacja jest tu nadzwyczaj dobrze rozwinięta.

Materiały źródłowe