Narwiański Park Narodowy

Dane techniczne

• Data utworzenia parku: 1 lipca 1996 r.
• Lokalizacja: województwo podlaskie, powiaty białostocki i wysokomazowiecki, Nizina Północnopodlaska, Dolina Górnej Narwii
• Powierzchnia: 6805 ha
• Siedziba dyrekcji: Kurowo
• Symbol: błotniak stawowy

Historia powstania parku

Historia ochrony nadnarwiańskiej przyrody wiąże się z państwowymi planami melioracji i zagospodarowania rolniczego doliny Narwi. W 1969 r. rozpoczęto osuszanie bagien i torfowisk, likwidowanie bocznych koryt rzeki i prostowanie koryta głównego, począwszy od miejsca, w którym Biebrza uchodzi do Narwi w górę doliny.

Mimo zapewnień, że prowadzone prace nie wpłyną niekorzystnie na najcenniejsze fragmenty narwiańskich rozlewisk, dość szybko zaczęła postępować degradacja terenu. W związku z tym w 1972 r. rozpoczęły się liczne protesty przeciwko dalszej melioracji oraz starania na rzecz ochrony przyrody w tym miejscu. Dyskusje i próby znalezienia kompromisu trwały 13 lat, aż w końcu, dzięki bardzo szczegółowym ekspertyzom dotyczącym bogactwa przyrody, przerwano dalsze prace gospodarcze i utworzono w 1985 r. Narwiański Park Krajobrazowy.

Głównym zadaniem parku krajobrazowego, oprócz ochrony nienaruszonej części doliny, była renaturyzacja odcinka już przekształconego. Równocześnie rozpoczęto przygotowania do jeszcze ściślejszej ochrony w górnej, naturalnej części doliny Narwi. We wrześniu 1994 r. do Ministerstwa Ochrony Środowiska trafił oficjalny wniosek o utworzenie Narwiańskiego Parku Narodowego. Dzięki wcześniejszym wieloletnim przygotowaniom i badaniom prace ministerialne były znacznie ułatwione, co pozwoliło na szybkie utworzenie parku narodowego po niecałych dwóch latach – w lipcu 1996 r. Granica została wyznaczona w taki sposób, że obejmuje tylko dolinę rzeki. Z tego powodu 98% powierzchni parku zajmują tereny silnie wilgotne, które są stale lub okresowo podtapiane.

Z końcem października 2002 r. Narwiański Park Narodowy został wpisany na Listę Konwencji Ramsarskiej o obszarach wodno-błotnych rangi międzynarodowej. W 2004 r. park objęto ochroną w ramach sieci Natura 2000 jako obszar ptasi Bagienna Dolina Narwi. W 2008 r. zaś wyznaczono na tym terenie dodatkowo obszar siedliskowy Narwiańskie Bagna. W 2010 r. BirdLife International nadało Narwiańskiemu Parkowi Narodowemu status ostoi ptaków IBA (Important Bird Areas), przyznawany obszarom istotnym dla ochrony populacji ptaków.

Przedmiot ochrony

Największym walorem Narwiańskiego Parku Narodowego niewątpliwie jest wielokorytowy bieg rzeki Narwi. W fachowej literaturze to tzw. rzeka anastomozująca. Narew na tym obszarze przepływa przez liczne torfowiska. Wraz z rozwojem roślinności wodnej dochodzi do spiętrzania wód i tworzenia rozlewisk. Narastające torfowiska powodują zaś, że powstające odnogi głównego koryta stabilizują się, tworząc koryta boczne.

Dominującym rodzajem roślinności w parku są oczywiście zbiorowiska bagienne. Tutejsza flora liczy przeszło 700 gatunków roślin, w tym wiele rzadkich i podlegających ochronie. Należą do nich m.in. czarcikęsik Kluka, gnidosz błotny, goździk pyszny, kukułka krwista żółtawa, pięciornik skalny, bobrek trójlistkowy, kosaciec syberyjski czy wielosił błękitny.

Najcenniejszym elementem narwiańskiej fauny są ptaki, których stwierdzono tu 213 gatunków, w tym 160 lęgowych. Taka ilość stanowi około połowy wszystkich polskich gatunków tych kręgowców. Dolina Narwi jest też bardzo ważnym punktem odpoczynku dla ptaków migrujących, szczególnie podczas wiosennych przelotów. Spośród występujących w parku gatunków wiele zagrożonych jest wyginięciem, w skali nie tylko polskiej czy europejskiej, ale nawet światowej (np. wodniczka). Inne zagrożone gatunki to m.in. batalion, uszatka błotna czy derkacz zwyczajny. Poza ptakami Narwiański Park Narodowy zamieszkuje 36 gatunków ssaków, na czele z łosiem, 3 gatunki gadów, 12 gatunków płazów, 27 gatunków ryb i liczne bezkręgowce. Wśród tych ostatnich warto wyszczególnić obecność aż 66 gatunków motyli, co stanowi 40% wszystkich krajowych przedstawicieli tej grupy, a także 47 gatunków ważek, czyli 66% wszystkich krajowych. Zarówno wśród narwiańskich motyli, jak i ważek obecne są rzadkie gatunki objęte ścisłą ochroną, np. strzępotek edypus i trzepla zielona.

Materiały źródłowe