W artykule
Następcą Bolesława Chrobrego został jego syn – Mieszko II. W przeciwieństwie do ojca nie zapisał się na kartach historii jako dobry władca. Czym charakteryzował się okres jego panowania?
Początki panowania Mieszka II
Dwa miesiące po koronacji zmarł Bolesław Chrobry (1025 r.). Następcą pierwszego króla Polski został jego młodszy syn – Mieszko II. Odziedziczył po swoim poprzedniku ogromne państwo, które obejmowało Wielkopolskę, Małopolskę, Śląsk, Pomorze, Mazowsze, Milsko, Łużyce, Morawy, Słowację i Grody Czerwieńskie.
Nowy władca był wykształcony, posługiwał się łaciną, greką oraz językiem niemieckim. Potrafił czytać i pisać. Były to umiejętności rzadkie wśród XI-wiecznych rządzących. Podczas swojego panowania ufundował kilka kościołów. Mieszko II był żonaty z niemiecką księżniczką i siostrzenicą Ottona III – Rychezą. Miał z nią trójkę dzieci, dwie córki i syna – Kazimierza zwanego Odnowicielem.
Ryc. 1. J. Matejko, „Mieszko II”. Rysunek z cyklu „Poczet królów i książąt polskich”, 1890-1892.
W 1025 r. książę koronował się na króla Polski. Nowy władca kontynuował politykę swojego ojca. Ingerował w sprawy wewnętrzne cesarstwa, prowadził wojny, dążył do umocnienia państwa, Kościoła oraz swojej pozycji jako władcy.
Dobra passa nie trwała jednak długo. Król szybko musiał stawić czoła zagrożeniom zewnętrznym. Była to konsekwencja ekspansywnej polityki Bolesława Chrobrego oraz działań prowadzonych w ramach polityki zagranicznej przez Mieszka II.
Czy wiesz, że…
Mieszko II miał na drugie imię Lambert? Nie był to jego przydomek. Wybór drugiego imienia wiązał się z kultem w Polsce św. Lamberta, męczennika z VII w.
Współcześnie wobec Mieszka II nie stosuje się żadnego przydomka. Jednak w XIX w. był określany jako Gnuśny. Opinia ta wynikała ze słów Jana Długosza, który zapisał, że Mieszko II „okazał się człowiekiem gnuśnego charakteru, tępego umysłu, niezgrabny, w radach nierozsądny, w działaniu słaby, mało zdatny do spraw większej wagi”. Chciano także pokazać różnicę między nim a dzielnym i odważnym Bolesławem Chrobrym, który przyczynił się do wzrostu potęgi Polski na arenie międzynarodowej.
Ryc. 2. Miniatura z „Kodeksu Matyldy”, XI w. Przedstawia ona Mieszka II (ukazany jako król – świadczy o tym korona i berło) oraz księżną lotaryńską Matyldę (teściową Mieszka II), która wręcza władcy księgę kościelną. W rzeczywistości takie wydarzenie nie miało miejsca, ponieważ księgę polskiemu królowi przesłano.
Zagrożenie państwa polskiego
W latach 30. XI w. sytuacja wewnątrz państwa nie była dobra. Bracia króla – Bezprym i Otto, zaczęli domagać się podziału państwa i władzy. Gdy król odmówił, synowie Bolesława Chrobrego zwrócili się z prośbą o pomoc do władcy Niemiec – Konrada II – i Rusi Kijowskiej – Jarosława Mądrego. Interwencja była im na rękę, ponieważ chcieli odzyskać utracone wcześniej ziemie.
Mieszko II musiał zmierzyć się z niemal jednoczesnym najazdem z zachodu i wschodu. W 1031 r. Polskę zaatakowały Niemcy, Czechy oraz Ruś Kijowska. Polska po raz pierwszy znalazła się w takiej sytuacji. Zaatakowana z dwóch stron nie dała rady stawić czoła zagrożeniu.
Ryc. 3. Wizerunki cesarza niemieckiego Konrada II Salickiego (po lewej) i wielkiego Rusi Kijowskiej księcia Jarosława Mądrego (po prawej)
Konsekwencje ataku w 1031 roku
W wyniku najazdu od Polski odpadły wszystkie zdobycze terytorialne Chrobrego. Milsko i Łużyce zdobyli Niemcy, Morawy znalazły się w posiadaniu Księstwa Czeskiego, Słowacja Księstwa Węgierskiego, a Grody Czerwieńskie uzyskało Księstwo Kijowskie.
Ryc. 4. Mapa przedstawiająca straty terytorialne w czasach Mieszka II
Mieszko II musiał uciekać z kraju. Udał się do Czech, gdzie został okaleczony. Władca zrzekł się królewskiego tytułu oraz wyraził zgodę na podział Polski między braci. Z zamieszania skorzystał brat Mieszka II, najstarszy syn Chrobrego – Bezprym, który przejął władzę i odesłał insygnia królewskie (oznaki władzy królewskiej: korona, berło, jabłko) do Niemiec. Panował jako książę i uznał zwierzchnictwo cesarza. Jego rządy charakteryzowały się wyjątkową brutalnością. Autorytet Bezpryma był bardzo mały, dlatego też wielu chciało, by utracił władzę. Tak się stało w 1032 r., ponieważ Bezprym został zamordowany.
Ryc. 5. Bezprym, rycina z XVII w.
Mieszko II powrócił do ojczyzny, jednak nie odzyskał utraconej korony. Musiał uznać zwierzchność cesarza. W 1034 r. zmarł. Po jego śmierci w Polsce zapanował zamęt.
Ocena panowania Mieszka II
Uwaga: Ocena panowania Mieszka II jest bardzo trudna, ponieważ sytuacja zewnętrzna w czasach jego rządów była wyjątkowo skomplikowana. Odziedziczył bardzo duże państwo, co znacznie utrudniało jego administrowanie, a nawet je uniemożliwiało.
Mocne strony panowania Mieszka II:
- kontynuował tradycję królewską rozpoczętą przez Bolesława Chrobrego;
- w 1025 r. odbyła się jego koronacja;
- był człowiekiem wykształconym;
- ufundował kilka kościołów;
- początkowo kontynuował politykę ojca, która miała na celu wzmocnić państwo, ale także dynastię piastowską i Kościół;
- po wygnaniu powrócił do ojczyzny i ją na krótko zjednoczył.
Słabe strony panowania Mieszka II:
- nie zdołał utrzymać władzy nad ogromnymi zdobyczami terytorialnymi Bolesława Chrobrego;
- podczas panowania Mieszka II Polska została zaatakowana z dwóch stron i przegrała starcie z Niemcami, Czechami oraz Rusią Kijowską;
- konflikty wewnątrz dynastii piastowskiej;
- Mieszko II uciekł do Czech;
- władzę Mieszka II przejął Bezprym i złożył hołd lenny cesarzowi;
- zrzeknięcie się praw do tytułu królewskiego doprowadziło do kryzysu monarchii Piastów;
- przekazał swojemu następcy słabe państwo.
Materiały źródłowe
Informacje
[Ryc. 1.] https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Mieszko_II_Lambert.jpg, dostęp: 04.05.2022 r.
[Ryc. 2.] https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Darstellung_Mieszkos_und_Mathildes_von_Schwaben.jpg, dostęp: 04.05.2022 r.
[Ryc. 3.] http://wlaczpolske.pl/index.php?etap=10&i=890, dostęp: 04.05.2022 r.[Ryc. 4.] https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Bezprym.jpg, dostęp: 04.05.2022 r.