Jak poprawić wymowę w języku obcym?

Opanowałeś reguły gramatyczne, znasz wszystkie potrzebne słowa, ale gdy ktoś zapyta o drogę, to nadal boisz się odezwać? Nie martw się, da się to wyćwiczyć! W naszym artykule znajdziesz kilka wskazówek, jak poprawić wymowę w języku obcym. 

Skąd się biorą problemy w wymowie?

Mówienie jest jedną z najtrudniejszych sprawności, jakie rozwijamy podczas nauki języka. Wiele osób wskazuje, że wynika to przede wszystkim ze wstydu: boimy się mówić, bo wstydzimy się naszego akcentu. Czynników, które wpływają na naszą wymowę, jest kilka. Dzielimy je na językowe, kulturowe oraz indywidualne.

Czynniki językowe

Czynniki językowe, czyli nasz język ojczysty i wszystkie inne języki, których się uczyliśmy. Język ojczysty sprawia, że łatwiej nam jest uczyć się języków z tej samej rodziny językowej, m.in. z powodu podobnej wymowy. Jeśli zaczniesz np. naukę czeskiego albo rosyjskiego, to zauważysz, że wymowa większości dźwięków przychodzi Ci bez większego trudu. Z kolei nauka wymowy języka angielskiego, niemieckiego czy francuskiego będzie wymagała wysiłku, ponieważ są to języki z innej rodziny językowej. Zaczynając naukę, patrzymy wówczas na nie przez filtr języka ojczystego.

Czynniki kulturowe

Czynniki kulturowe obejmują sytuację językową w kraju, w którym dorastaliśmy oraz zachowania charakterystyczne dla naszej kultury. Co to oznacza? W niektórych państwach, np. w Szwajcarii czy w Belgii, mamy więcej niż jeden język urzędowy, a ponadto jest dużo imigrantów. Dorastając w takim miejscu, od najmłodszych lat uczymy się kilku różnych języków, dzięki czemu nie mamy problemów z wymową. Jeśli zaś chodzi o zachowania, które wpływają na naukę języka, to za przykład posłużyć mogą mieszkańcy krajów śródziemnomorskich. W tych społeczeństwach panuje duża otwartość, łatwość nawiązywania dialogu, chęć rozmowy, a to sprawia, że podczas nauki języka osoby dorastające w takim otoczeniu nie wstydzą się mówić.

Czynniki indywidualne

Czynniki indywidualne wynikają z naszego charakteru oraz anatomii aparatu mowy. Ekstrawertycy będą mieć mniejszy problem z mówieniem niż introwertycy i chętniej zabiorą głos. Osoby nieśmiałe mogą mieć trudności z rozwijaniem mówienia. Z kolei budowa aparatu mowy może powodować wady wymowy. Jeśli ktoś się jąka, sepleni lub ma problem z wymową niektórych dźwięków, to te wszystkie trudności pojawią się również podczas mówienia w języku obcym.

Jak rozwiązać problemy z wymową?

Naukę wymowy trzeba zacząć od prawidłowego nastawienia: naszym celem nie jest, żeby była ona perfekcyjna, lecz prawidłowa. Tylko prawidłowa wymowa pozwoli nam swobodnie posługiwać się językiem, a bez ćwiczeń nie jesteśmy w stanie rozwijać kompetencji komunikacyjnych w języku obcym. Ponadto wymowa pomaga w nauce pisania. Kiedy nie znamy jakiegoś słowa, możemy zapisać je ze słuchu. Jednak żeby prawidłowo pisać, trzeba znać zasady wymowy.

Słuch fonematyczny

Pierwszym krokiem w nauce wymowy jest praca nad tzw. słuchem fonematycznym, czyli umiejętnością słyszenia i rozróżniania dźwięków w obcym języku. Im jesteśmy starsi, tym trudniej nam to przychodzi. Szacuje się, że nasz słuch i aparat mowy są najbardziej plastyczne do 12 r. ż. Jeśli rozpoczniemy naukę języka obcego w dzieciństwie, np. w szkole podstawowej, to mamy szansę nauczyć się wymowy takiej samej, jak native speaker. Jeśli jednak zaczniemy przyswajać język później, np. w szkole średniej, to nauka wymowy może sprawiać kłopoty i będzie wymagać od nas wielu ćwiczeń. Nie warto się zrażać: wciąż można nauczyć się wymowy poprawnej i zrozumiałej!

Nasz słuch fonematyczny kształtujemy przede wszystkim poprzez kontakt z dobrym wzorem, np. z nauczycielem, który dodatkowo nas poprawia. Na tym jednak nie kończy się praca nad słuchem. Ważne jest, żeby w jak największym stopniu osłuchać się z językiem obcym. Powinniśmy mieć dużą styczność ze swobodnymi wypowiedziami osób w różnym wieku i mających rozmaite akcenty, żeby nauczyć się rozróżniać poszczególne wyrazy. Możemy to też zaobserwować na przykładzie języka polskiego: górale mają inną wymowę niż np. osoby z północy Polski, i choć teoretycznie używają tego samego języka, to w praktyce nieznajomość reguł wymowy może sprawić, że nie zrozumiemy mieszkańca danego regionu. Nie ma jednego dobrego wzoru wymowy: ilu użytkowników języka, tyle różnych akcentów i nawyków językowych. Dlatego nie możemy ograniczać się do słuchania tylko jednej osoby.

Ważne jest to, żeby słuchać od początku nauki języka. W tym celu powinniśmy wybierać nagrania z transkrypcją lub nagrania wideo z napisami w języku obcym, żeby porównać to, co słyszymy, z tym, co faktycznie zostało powiedziane. Na początku nauki dobrym źródłem mogą być np. nagrania na YouTube. Lepiej wybierać materiały, na których ktoś rozmawia niż piosenki, ponieważ w utworach muzycznych wymowa często jest dopasowana do melodii, a nie do zasad fonetycznych. Na poziomie średniozaawansowanym możemy zacząć sięgać po podcasty, do których zwykle nie ma transkrypcji. Znajomość wymowy pozwoli nam na zrozumienie lub zapisanie słów, których nie rozumiemy i wyszukanie ich w słowniku.

Więcej o słuchaniu ze zrozumieniem dowiesz się z naszego poprzedniego artykułu.

Jak słuchać, żeby zrozumieć? (czytaj)

Partner językowy

Poza samym słuchaniem ważne jest, żeby mówić! Kolejnym krokiem w ćwiczeniu wymowy jest znalezienie partnera do rozmów. Najlepiej poszukać native speakera, który może na bieżąco poprawiać nasze błędy. Do szukania partnerów językowych możemy użyć mediów społecznościowych (np. grup na Facebooku poświęconych danemu językowi) lub bezpłatnych aplikacji na smartfona, np. Tandem. Znajdziemy tam osoby, które porozmawiają z nami na interesujące nas tematy, a przy tym pomogą nam z wymową. 

Wybór partnera nie powinien być przypadkowy. Postaraj się poszukać osoby, która będzie w Twoim wieku – przed rówieśnikiem łatwiej będzie opanować początkowy stres. Warto też kierować się sercem i wybrać kogoś, z kim dzielisz zainteresowania. Nauka połączona z rozmową o hobby będzie przyjemniejsza i dzięki temu łatwiej zapamiętasz nowe słowa. Nie przejmuj się, jeśli nie wiesz, jak coś wymówić! Zawsze możesz napisać to swojemu rozmówcy i poprosić go o przeczytanie. Osoby, które zgłaszają chęć zostania partnerem językowym, są bardzo cierpliwe i chętne do pomocy. Porównaj to do sytuacji, gdy słyszysz obcokrajowców, którzy próbują mówić po polsku. Kiedy proszą o pomoc, zwykle podchodzimy do takich osób z dużą dozą empatii i nie wyśmiewamy ich błędów w wymowie. Obawa przed tym, że będziemy brzmieć śmiesznie, jest tylko w naszej głowie!

Ćwiczenia wymowy

Ćwiczenie wymowy zaczynamy w szkole, na kursie, na lekcji języka obcego. Jednak to może nie wystarczyć do tego, by przełamać barierę mówienia w języku obcym, dlatego warto ćwiczyć samodzielnie w domu. Nauka wymowy przebiega w dwóch etapach: przedprodukcyjnym, czyli skupionym na ćwiczeniu słuchu fonematycznego, oraz poprodukcyjnym, czyli zorientowanym na mówienie.

Etap przedprodukcyjny

Na tym etapie skupiamy się na słuchaniu i rozpoznawaniu głosek oraz dźwięków: nic nie mówimy, nie powtarzamy ani nie zapisujemy. Ćwiczenia, które mogą się przydać, znajdziesz np. w podręcznikach do języków obcych. Ważne, abyśmy ćwiczyli na całych słowach i zdaniach. Jeśli masz problem z wymową konkretnej głoski, to słuchanie pojedynczego dźwięku nie pomoże w jego wymówieniu – kiedy mówimy, to przecież wszystkie głoski łączymy w wyrazy. Do ćwiczeń przydadzą się nam tzw. pary minimalne, czyli słowa, które różnią się tylko jednym dźwiękiem (np. Tomek – domek, Kasia – kasza).

Zacznij od wyszukania wyrazów z dźwiękiem sprawiającym problem. Pamiętaj, żeby poszukać nie tylko tych słów zaczynających się danym dźwiękiem, ale też takich, które się nim kończą lub mają go w środku. Wymowę warto sprawdzać w słownikach języka obcego, a w wersji online np. w słowniku Wikipedii, Forvo lub Pons. Translatory internetowe, np. tłumacz Google, nie są narzędziami przygotowanymi z myślą o ćwiczeniu wymowy, dlatego często pojawiają się w nich błędy. W słownikach online wymowa jest sprawdzana przez redaktorów, a ponadto możemy posłuchać różnych wariantów regionalnych (np. w przypadku języka angielskiego posłuchać wymowy brytyjskiej i amerykańskiej).

Ten etap kończy się rozgrzewką aparatu mowy, żeby przygotować go do mówienia. Przypomina to rozgrzewkę przed ćwiczeniami: należy porobić kilka śmiesznych min i przeczytać parę łamańców językowych po polsku. Przy ćwiczeniach wymowy rozgrzanie aparatu mowy jest konieczne, bo język i usta będą próbować robić coś po raz pierwszy.

Etap poprodukcyjny

Po kilkukrotnym wysłuchaniu problematycznego dźwięku przechodzimy do próby jego odtworzenia. Warto najpierw poszukać rysunki z aparatem mowy lub filmiki do ćwiczenia wymowy ze zbliżeniem na usta, żeby wiedzieć, jak ułożyć wargi i język. Zacznij od powtarzania słów za wzorem, którego wcześniej słuchaliśmy. Po kilku powtórzeniach możesz się nagrać i sprawdzić, jak brzmisz. Jeśli Twoja wymowa nie jest poprawna, to nie zrażaj się: ćwiczysz po to, żeby się nauczyć, i nie zawsze uda się to za pierwszym razem.

Kolejnym krokiem w ćwiczeniu wymowy jest czytanie. Przejdź do niego nawet, jeśli nie jesteś zadowolony z wymowy pojedynczych słów. Spróbuj znaleźć (lub ułożyć) krótki tekst, w którym będzie kilka słów z dźwiękiem, jaki chcesz ćwiczyć. Następnie zacznij odczytywać tekst na głos. W trakcie głośnego czytania skupiasz się nie tylko na tym dźwięku, lecz także na całych zdaniach i odpowiedniej intonacji, co pozwala utrwalić wymowę.

Następnym etapem jest mówienie. Możesz na przykład spróbować opisać obrazek, używając słów, które zawierają ćwiczony dźwięk. Spróbuj też nagrać się, kiedy mówisz, a potem odsłuchać. Warto wypisać słowa lub zdania, w których masz problem z wymową, żeby następnym razem w ćwiczeniach skupić się właśnie na nich. Dodatkowym ćwiczeniem może być też zrobienie transkrypcji do opisu obrazka, który nagrałeś lub nagrałaś – od tego zadania możesz zacząć ćwiczenie wymowy innego dnia.

Pamiętaj, żeby dobierać teksty i słownictwo do Twojego poziomu. Przy ćwiczeniu wymowy nie ma sensu dodatkowo martwić się, że słowa są niezrozumiałe, a konstrukcje gramatyczne za trudne. Zrezygnuj również z łamańców językowych. Jeśli jesteś na początku nauki – mogą być za trudne i zniechęcą Cię do dalszych ćwiczeń. Lepiej wybierać krótkie i proste słowa. 

Jak często i jak długo ćwiczyć?

Ćwiczenie wymowy powinniśmy połączyć z innymi czynnościami. Optymalnym czasem na samodzielną praktykę jest około 10-15 minut. Częstotliwość dopasuj do swojego poziomu zaawansowania. Na poziomie podstawowym powinniśmy poświęcać czas na wymowę za każdym razem, gdy siadamy do nauki. Dla przykładu, kiedy przechodzimy do rozwiązywania zadania domowego z języka obcego, powinniśmy poświęcić dodatkowe 10 minut na ćwiczenie wymowy. Na wyższych poziomach zaawansowania wystarczy, żebyśmy tylko odświeżali sobie reguły wymowy lub ćwiczyli trudniejsze wyrazy. Dlatego ćwiczenia fonetyczne należy wykonywać co kilka lekcji (np. jeśli uczysz się 3 razy w tygodniu, to dodatkowo raz w tygodniu poświęć 10 minut na ćwiczenie wymowy).

Regularność jest kluczem do sukcesu. Nie potrzeba dużo czasu, by opanować zasady wymowy w języku obcym. Najważniejsza jest cierpliwość. Nie zniechęcaj się: jeśli podczas pierwszej próby jakiś dźwięk sprawia Ci trudność, to wróć do ćwiczeń za kilka dni. Aparat mowy musi się rozgrzać i przyzwyczaić do mówienia w innym języku. Powodzenia!

Materiały źródłowe