Jak czytać, żeby zrozumieć? | Języki obce

Czytanie ze zrozumieniem to umiejętność, która przyda Ci się nie tylko na egzaminie maturalnym lub ósmoklasisty, ale także na co dzień. Z naszego artykułu dowiesz się, jak można przygotować się do lektury i skutecznie odnaleźć w tekście potrzebne informacje.

Jak przygotować się do czytania?

Zanim przystąpisz do czytania, przyjrzyj się wszystkim informacjom, które towarzyszą tekstowi: tytułowi, przypisom, ilustracjom czy poleceniom w zadaniu. Zwróć też uwagę na jego długość, ilość akapitów oraz śródtytuły. Pomogą Ci zorientować się, z jakim rodzajem tekstu masz do czynienia oraz jaka jest jego tematyka. Na tej podstawie spróbuj określić słowa kluczowe – dzięki temu będzie Ci łatwiej zorientować się w treści i szczegółowo ją przeanalizować.

Czytanie ze zrozumieniem – co musisz wiedzieć, żeby zdać egzamin? (czytaj)

Jeśli jest to tekst w języku obcym, spróbuj przypomnieć sobie wszystkie słowa, jakie wiążą się z jego tematem. Dla przykładu: gdy w poleceniu jest informacja, że należy przeczytać wywiad z reżyserem, to możemy założyć, że jest to tekst o tematyce filmowej. Warto przywołać z pamięci wszystkie wyrazy związane z filmami, jakie tylko przyjdą Ci do głowy jak np.: fabuła, scenariusz, aktor, akcja czy też różne gatunki filmowe. Dzięki temu łatwiej skupisz się na treści tekstu i przygotujesz do jego lektury.

Strategie i style czytania

W czytaniu ze zrozumieniem wyróżniamy 2 podstawowe strategie, które łączą w sobie różne style czytania. Warto rozwijać obydwie, ponieważ używamy ich na zmianę, w zależności od tego, po co czytamy dany tekst.

Czytanie ekstensywne

Czytanie ekstensywne polega na szybkiej lekturze, podczas której skupiamy się na poszukiwaniu konkretnych informacji w tekście. W ramach tej strategii wyróżniamy kilka różnych stylów czytania:

• Czytanie orientujące – zapoznajemy się z tekstem pobieżnie, żeby zorientować się, jaki jest jego temat i struktura (w naszym artykule opisaliśmy to jako przygotowanie się do czytania).
• Czytanie globalne – staramy się ustalić główną myśl lub cel tekstu, intencje autora oraz słowa-klucze. 
• Czytanie selektywne – szukamy w tekście konkretnych informacji, które wcześniej nam podano. Ten styl czytania polega na tym, że najpierw czytamy pytania do tekstu, a potem dopiero sam tekst, żeby wiedzieć, czego w nim szukać. Warto ten sposób wykorzystać podczas rozwiązywania zadań na czytanie ze zrozumieniem. 
• Czytanie poszukujące – szukamy w tekście konkretnych informacji, których nie podano nam wcześniej. Ten styl jest bardzo popularny i polega na tym, że najpierw czytamy tekst, a potem pytania do niego. Jednak korzystając z niego w trakcie rozwiązywania zadań, np. na maturze, łatwo możemy przegapić różne informacje w tekście.

Czytanie intensywne

Czytanie intensywne polega na bardzo dokładnej lekturze i szczegółowej analizie. Podczas tej strategii zwracamy uwagę nie tylko na treść, ale również na styl, frazeologizmy, metafory oraz gramatykę. W ramach tej strategii także wyróżniamy kilka stylów czytania:

• Czytanie detaliczne – staramy się zrozumieć tekst słowo w słowo, np. żeby poprawić w nim błędy. Zadania, w których jest wymagany, często dotyczą języków obcych. Podczas lektury warto mieć pod ręką słownik, żeby sprawdzać każde niezrozumiałe słowo.
• Czytanie analityczne – skupiamy się na leksyce oraz gramatyce. Analizujemy poszczególne słowa, wyrażenia i konstrukcje gramatyczne. Ten styl czytania wykorzystujemy w zadaniach, w których należy wyjaśnić użycie jakiegoś słowa lub wyrażenia w tekście. 
• Czytanie interpretujące – podczas lektury staramy się wyciągać własne wnioski na temat tekstu, szukamy znaczenia, które nie zostało określone dosłownie oraz analizujemy, co autor miał na myśli. Najczęściej wykorzystujemy ten styl czytania do wierszy i dramatów. 
• Czytanie krytyczne – wyrażamy własną opinię na temat tekstu, oceniamy jego treść i formę, zajmujemy stanowisko wobec przedstawionego problemu. To jest styl czytania, który nie wymaga od nas dokładnego zrozumienia całego tekstu – potrzebujemy zrozumieć go tylko w takim stopniu, żeby móc się potem wypowiedzieć, ustnie lub pisemnie, na dany temat.

Jak wykorzystać style czytania w zadaniach egzaminacyjnych?

Pytania szczegółowe, dotyczące treści → czytanie selektywne

Zanim skupisz się na samym tekście, przeczytaj pytania do niego. W ten sposób zorientujesz się, na co należy zwrócić uwagę podczas lektury. Pytania są zwykle ułożone zgodnie z kolejnością, z jaką dane informacje występują w tekście. To oznacza, że odpowiedź na pierwsze pytanie znajdziesz na początku tekstu, na drugie – w dalszej jego części, a na ostatnie – na końcu. Czytając, możesz podkreślać lub zaznaczać fragmenty, w których pojawiają się odpowiedzi na te pytania. 

Pytania dotyczące środków językowych → czytanie analityczne

W niektórych zadaniach pojawiają się pytania o to, co oznacza słowo bądź wyrażenie użyte w tekście, metafora czy też porównania. Podczas czytania tekstu warto podkreślić ten wyraz lub zwrot i przyjrzeć się, w jakim kontekście został użyty. Warto jeszcze raz przeczytać cały fragment, w którym się pojawia i zwrócić uwagę, z jakimi słowami się łączy oraz czy w dalszej części tekstu nie pojawiają się synonimy tego wyrażenia.

Pytania dotyczące głównej myśli tekstu → czytanie globalne

Końcowe zadania zazwyczaj dotyczą ogólnego zrozumienia tekstu: określenia jego celu czy też intencji lub opinii autora. Oznacza to, że odpowiedź na takie pytanie nie jest napisana wprost i musimy sami spróbować ją ustalić. Czytając tekst, postaraj się zwrócić uwagę na miejsca, w których autor wyraża swoją opinię oraz na słowa, które mogą określać jego stosunek emocjonalny do tematu. Możesz też zapisywać na marginesie w kilku słowach lub jednym zdaniem, czego dotyczy dany akapit. Na koniec przeczytaj swoje uwagi: dzięki temu łatwiej będzie Ci ustalić, jaka myśl łączy wszystkie te fragmenty tekstu, i tym samym wybrać prawidłową odpowiedź.

Wypowiedź pisemna → czytanie krytyczne

W arkuszach egzaminacyjnych zawsze występuje zadanie, które polega na napisaniu pracy pisemnej. W zadaniach pisemnych należy się odwołać do dołączonego tekstu. Aby jak najlepiej go wykorzystać w swojej pracy, warto podczas czytania podkreślić tezę, jaką stawia autor oraz argumenty, które przytacza. Jeśli trudno Ci je odnaleźć, to spróbuj czytać tekst fragmentami; na marginesie zapisuj własnymi słowami, co się wydarzyło lub co zostało opisane w tym fragmencie. W ten sposób stworzysz też szkic Twojego wypracowania. Pamiętaj, że Twoje notatki we wszystkich zadaniach egzaminacyjnych nie podlegają ocenie – możesz więc dowolnie zapełniać marginesy i podkreślać fragmenty tekstów. 

Jeśli potrzebujesz wskazówek dotyczących pisania, to zajrzyj do naszych artykułów:

Wypowiedź argumentacyjna, czyli rozprawka (czytaj)

Maturzysto! Nie taka rozprawka straszna, jak się wydaje (język angielski) (czytaj)

Materiały źródłowe