W artykule
Kiedy ceny towarów i usług nieustannie rosną, konsumenci zaczynają mówić o inflacji. Jednak nie każdy wie, co właściwie kryje się pod tym terminem. Czym jest inflacja i jak wpływa na nasze życie?
Co to jest inflacja?
Inflacja jest zjawiskiem ogólnego wzrostu cen towarów oraz usług połączonym z jednoczesnym spadkiem wartości pieniądza. Oznacza to, że za banknot o takim samym nominale (np. 100 zł) możemy kupić mniej towarów niż chociażby rok wcześniej. O inflacji nie świadczą zatem wzrosty cen za produkty sezonowe, z którymi mamy do czynienia pod koniec sezonu ich sprzedaży – są to bowiem podwyżki okresowe. W zależności od przyczyny mówimy o inflacji popytowej oraz inflacji kosztowej. Inflacja popytowa wynika ze zbyt dużej ilości pieniędzy w obiegu, co prowadzi do wzrostu popytu na towary i usługi. Jeśli rynek nie ma możliwości zaspokojenia popytu, ceny usług i towarów rosną. Z kolei inflacja kosztowa (podażowa) ma miejsce wtedy, gdy rosną koszty produkcji, które z kolei powodują wzrost cen. Jej skutkiem jest ograniczenie produkcji przez przedsiębiorstwa, co prowadzi do spadku sprzedaży.
Popyt
Popyt to ilość dóbr (towarów lub usług), jaką konsumenci mogą oraz chcą nabyć za określoną cenę w danym czasie. Jeśli cena dóbr będzie rosła, popyt zacznie spadać. Z kolei w przypadku obniżki cen popyt będzie rósł.
Podaż
Podaż to ilość dóbr, jaką producenci są w stanie dostarczyć na rynek w określonym czasie. Największy wpływ na podaż ma cena produktu. Jeśli cena produktu jest wysoka, wzrasta podaż, z kolei z obniżka ceny wiąże się ze zmniejszeniem podaży.
Jak oblicza się wartość inflacji?
Inflację mierzy się za pomocą tzw. stopy inflacji. Jest to procentowa zmiana cen towarów i usług w danym czasie, zazwyczaj liczona rok do roku. Stopę inflacji przedstawia się jako indeks cen towarów i usług konsumpcyjnych (CPI – ang. Consumer Price Index). Za jego obliczanie w Polsce odpowiada Główny Urząd Statystyczny (GUS), który każdego miesiąca porównuje ceny z tzw. koszyka konsumpcyjnego. Składają się na niego artykuły i usługi, które nabywają przeciętne gospodarstwa domowe, np. żywność, benzynę, odzież, opłaty mieszkaniowe.
Typy inflacji w zależności od jej stopy
W zależności od poziomu stopy inflacji wyróżnia się następujące jej typy:
- inflacja pełzająca – wynosi ok. kilka procent rocznie, poddaje się kontroli oraz nie powoduje problemów gospodarki;
- inflacja krocząca – od kilku do kilkunastu procent w skali roku; może wymykać się spod kontroli oraz powodować niepewność w działalności gospodarczej;
- inflacja galopująca – przekracza 20% rocznie; hamuje rozwój gospodarki;
- hiperinflacja – ponad 150% w skali roku; uniemożliwia planowanie działań gospodarczych.
Inflacja – zjawisko pozytywne czy negatywne?
Inflacja nie do końca jest zjawiskiem negatywnym. W rozwiniętej gospodarce kilkuprocentowa inflacja (pełzająca) zapewnia opłacalność inwestycji i wzrost zarobków, który wynika z rozwoju gospodarki. Kiedy ceny konsumpcyjne spadają przez długi czas, dochodzi do deflacji. Powoduje to mniejsze zyski dla przedsiębiorców i w konsekwencji zastój gospodarki oraz wzrost bezrobocia.
Co jednak dzieje się, gdy inflacja niebezpiecznie rośnie? Podstawowym skutkiem inflacji jest drożyzna i wspomniany już spadek siły nabywczej pieniądza. Aby uniknąć utraty oszczędności, konsumenci decydują się na pozbycie gotówki, którą inwestują najczęściej w nieruchomości. Niestety drożyzna dotyka zazwyczaj tych najbiedniejszych, ponieważ większość wydawanych przez nich pieniędzy zaspokaja najbardziej podstawowe potrzeby. Innym negatywnym skutkiem jest osłabienie rozwoju gospodarczego. Z powodu niepewności na rynku przedsiębiorcy nie decydują się na nowe inwestycje.
Spirala inflacyjna
Wraz ze wzrostem kosztów produkcji rośnie również inflacja kosztowa. Dzieje się tak w momencie, gdy przedsiębiorcy podnoszą ceny oferowanych przez siebie produktów oraz usług, aby zachować zyski na stałym poziomie. To z kolei powoduje spadek siły nabywczej pieniądza oraz żądania podwyżek dla pracowników, które pomogą im zachować realne zarobki na stałym poziomie. Wyższe płace prowadzą jednak do kolejnego wzrostu cen produkcji, a w konsekwencji do podniesienia ich ceny. W ten sposób powstaje tzw. spirala inflacyjna. W dużym uproszczeniu można ją przedstawić następująco:

Czy inflacji można przeciwdziałać?
Istnieją różne sposoby przeciwdziałania inflacji. Takie możliwości posiada zarówno państwo, jak i bank centralny. Aby zmniejszyć inflację, państwo może ograniczyć wzrost płac oraz deficyt budżetowy. Z kolei bank centralny (w Polsce jest nim Narodowy Bank Polski – NBP) może kontrolować emisję (wprowadzenie do obiegu) pieniądza gotówkowego oraz podnosić stopy procentowe kredytu, co ma za zadanie ochłodzenie gospodarki i w konsekwencji – zatrzymanie spirali inflacyjnej.