Dzień Kobiet

Dzień Kobiet obchodzony jest na świecie od 112 lat. Jednak tradycja świętowania 8 marca jest znacznie dłuższa i sięga czasów starożytnych. Jak wygląda historia tego wyjątkowego dnia?

Starożytne matronalia

W starożytnym Rzymie zamężne kobiety (matrony) świętowały 1 marca. Potencjalnym inicjatorem tych uroczystości miał być Romulus – mitologiczny założyciel Wiecznego Miasta. Tego dnia mężatki składały bogini Junonie (utożsamianej z grecką Herą, opiekunce kobiet, macierzyństwa i płodności) przy świątyni na Eskwilinie (jedno z siedmiu wzgórz rzymskich) kwiaty. Ponadto modliły się do niej i prosiły o pomyślność w małżeństwie. W domach organizowały poczęstunek dla niewolników, a mężowie obdarowywali je podarunkami i kwiatami. 

Ryc. 1. Rzeźba przedstawiająca Junonę, zbiory Muzeum Watykańskiego

Początek XX wieku

Współcześnie obchodzony Międzynarodowy Dzień Kobiet nie ma jednak wiele wspólnego z wydarzeniami z okresu starożytności. Początków nowoczesnego Dnia Kobiet można upatrywać w wydarzeniach mających miejsce w Stanach Zjednoczonych i Europie na początku XX w.

Po raz pierwszy Dzień Kobiet został zorganizowany przez Socjalistyczną Partię Ameryki 28 lutego 1909 r. Miał on upamiętnić strajk kobiet zatrudnionych przy produkcji odzieży w Nowym Jorku, który odbył się 8 marca 1857 r. Jednak zdaniem niektórych historyków jest to jedynie wymysł, a Dzień Kobiet został zainicjowany przez amerykańskie sufrażystki, które rok wcześniej domagały się podczas manifestacji przyznania im pełni praw ekonomicznych i wyborczych. Protestowały także przeciwko złym warunkom pracy. 

Ryc. 2. Zdjęcie przedstawiające pikietę sufrażystek przed Białym Domem w 1917 r. Na jednym ze sztandarów widnieje napis: „Panie prezydencie, jak długo kobiety muszą czekać na wolność”. 

Propozycja obchodzenia corocznego Dnia Kobiet padła w 1910 r. w Kopenhadze. Przed posiedzeniem Drugiej Międzynarodówki delegatki zorganizowały Międzynarodową Socjalistyczną Konferencję Kobiet. Podczas jej trwania domagały się nagłośnienia problemu praw kobiet. Chciały tym samym zyskać międzynarodowe poparcie dla sprawy. W wyniku anonimowego głosowania przyjęto ustanowienie Dnia Kobiet jako święta o charakterze międzynarodowym, jednak bez konkretnego dnia świętowania. W następnych latach obchodzono go 19 marca m.in. w Austrii, Szwajcarii czy Niemczech. Tego dnia sufrażystki i osoby im sprzyjające domagały się przyznania pełni praw w zakresie polityki, ekonomii, szkolnictwa, ale także zaprzestania dyskryminacji. 

Dzień Kobiet stał się także wyrazem niezadowolenia z sytuacji politycznej w XX w. Kobiety występowały, by pokazać swoje rozżalenie i niezgodę na wybuch I wojny światowej. W trakcie międzynarodowego konfliktu, 8 marca (23 lutego według kalendarza juliańskiego) 1917 r., Rosjanki zorganizowały manifestację, podczas której domagały się „Chleba i pokoju”. Tym samym rozpoczęła się rewolucja lutowa, która doprowadziła do abdykacji Mikołaja II i upadku monarchii w Rosji.

Ryc. 3. Zdjęcie przedstawiające Rosjanki w 1917 r. w Piotrogrodzie (dzisiejszy Sankt Petersburg)

Po zakończeniu I wojny światowej w 1918 r. dzięki działalności rosyjskiej feministki Aleksandry Kołłontaj ustanowiono w Rosji 8 marca Dniem Kobiet. Nie był to jednak dzień wolny od pracy. Zmieniło się to w 1965 r. Bardzo ważnym dokumentem w świecie zachodnim była podpisana w 1945 r. Karta Narodów Zjednoczonych, która potwierdzała zasadę równości kobiet i mężczyzn. Rok 1975 r. ogłoszono Międzynarodowym Rokiem Kobiet i po raz pierwszy obchodzono na świecie Międzynarodowy Dzień Kobiet (8 marca).

Dzień Kobiet w Polsce 

W Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej (PRL) Dzień Kobiet cieszył się znaczną popularnością. Miał poniekąd charakter obowiązkowy. 8 marca obchodzono hucznie, organizowano wiece i akademie. Przedstawiciele władz spotykali się z członkiniami organizacji kobiecych. Zasłużone działaczki m.in. z Ligi Kobiet, Koła Gospodyń Wiejskich, Komisji Kobiet Pracujących, otrzymywały dyplomy i odznaczenia. Podczas spotkań śpiewano:

Dzień Kobiet! Dzień Kobiet!
Niech żyją nam zdrowe
i pani nasza i mamy
i woźna kucharka,
przedszkolna lekarka.
Im wszystkim kwiaty rozdamy.

Ryc. 4. Obchody Dnia Kobiet w PRL, fot. Stanisław Kokurewicz, Ośrodek Pamięć i Przyszłość

Kobiety obdarowywano prezentami: charakterystycznym zestawem był goździk, tulipan lub gerber i rajstopy. Wręczano także ścierki, ręczniki, mydło (np. Lotos, Zefir), wodę toaletową (np. Ninon, Szałowa, Luna) lub kawę. Panie były tego dnia całowane po rękach, jednak Dzień Kobiet w komunistycznej propagandzie miał zupełnie inne zadanie. Jego celem było zmotywowanie kobiet do zwiększenia efektywności działań na rzecz ojczyzny i współzawodnictwa. Powinny one jeszcze intensywniej przeciwdziałać analfabetyzmowi oraz alkoholizmowi, budować socjalizm i werbować nowe członkinie do komunistycznych organizacji. Z kolei te bezrobotne miały jeszcze lepiej dbać o gospodarstwa domowe.

Ryc. 5. Plakaty nawiązujące do Dnia Kobiet w PRL 

Współcześnie w Dzień Kobiet organizowane są manifestacji i happeningi. Ich celem jest unaocznienie dysproporcji w traktowaniu kobiet i mężczyzn. Elementem, który przetrwał od czasów komunizmu jest wręczanie kwiatów i upominków.

Materiały źródłowe