W artykule
Czasowniki modalne to specyficzna grupa angielskich czasowników posiłkowych – wpływają bowiem na znaczenie bezokoliczników, przed którymi występują. Ich nazwa pochodzi od łacińskiego słowa modus (sposób) i wskazuje właśnie na sposób formułowania argumentów w wypowiedzi. Czasowniki te mogą wyrażać m.in.: umiejętności, obowiązki i potrzeby, konieczność lub jej brak, zakazy, nakazy, przymus, pewność, prawdopodobieństwo lub logiczne założenia. Ponadto używamy ich także do wyrażania próśb i powinności, udzielania rad i rekomendacji oraz składania propozycji i wystosowania zaproszeń.
Czasowniki modalne – cechy
- W swojej podstawowej formie występują one tylko w czasie teraźniejszym (wyjątek: could). W czasie przyszłym i przeszłym pojawiają się w konkretnych konstrukcjach, które omówimy sobie w dalszej części tego artykułu.
- Występują tylko w jednej formie, co oznacza, że nie ulegają żadnym modyfikacjom, które dotyczą innych czasowników bez względu na osobę i liczbę przyjmują one taką samą postać – nie dodajemy do nich końcówki -s/-es (jak w przypadku czasu present simple; wyjątek: need to), –ing (typowej dla czasów continuous) czy –ed/-d (charakterystycznej dla czasowników w czasie przeszłym i zaprzeszłym).
- Czasowniki, które poprzedzają, mają formę bezokolicznika bez to (po niektórych czasownikach modalnych już występuje to i jest ich integralną częścią, np. ought to, have to).
- Pytania z grupą czasowników modalnych tworzymy poprzez użycie inwersji, a więc zamieniając miejscami podmiot i czasownik modalny.
- Przeczenia tworzymy poprzez dodanie słowa not po czasowniku modalnym (np. should not – shouldn’t).
- Czasowniki modalne nigdy nie występują bezpośrednio po sobie.
Funkcje czasowników modalnych w czasie teraźniejszym i przyszłym
W poniższej tabeli przedstawiono zestawienie czasowników modalnych wraz z tłumaczeniem na język polski, określeniem ich zastosowania oraz przykładowymi zdaniami. W kolumnie z uwagami znajdziecie natomiast ważne informacje dotyczące form przeczących i przeszłych oraz szczegółowe wytyczne co do ich użycia.
CAN
Czasownik modalny | Znaczenie | Funkcja | Przykłady zdań | Uwagi |
CAN | móc, potrafić | wyrażanie umiejętności |
Lucy can swim. (Lucy potrafi pływać.) |
Forma przeszła: could.
Forma przecząca: cannot/can’t.
W przypuszczeniach używamy w odniesieniu do rzeczy ogólnych. |
wyrażanie możliwości |
They can be in town. (Mogą być w mieście.) |
|||
wyrażanie próśb |
Can you help me? (Możesz mi pomóc?) |
|||
wyrażanie zakazów (can’t) |
You can’t do that! (Nie wolno tak robić!) |
|||
wyrażanie pozwoleń |
You can go to the cinema today. (Możesz iść dzisiaj do kina.) |
|||
składanie ofert |
Can I give you a hand? (Mogę ci pomóc?) |
COULD
Czasownik modalny | Znaczenie | Funkcja | Przykłady zdań | Uwagi |
COULD | móc, potrafić (w czasie przeszłym); mógłbym, mogłabym itd. (tryb przypuszczający) | wyrażanie przeszłej umiejętności |
Lucy could swim when she was 6. (Lucy potrafiła pływać w wieku 6 lat.) |
Forma przecząca: could not/couldn’t.
|
wyrażanie możliwości |
They could be in town. (Mogą być w mieście.) |
|||
wyrażanie próśb |
Could you help me? (Czy mógłbyś/mogłabyś mi pomóc?) |
|||
wyrażanie zakazów (w czasie przeszłym) |
When I was a child I couldn’t eat sweets. (Kiedy byłem/am dzieckiem nie mogłem/am jeść słodyczy.) |
MAY
Czasownik modalny | Znaczenie | Funkcja | Przykłady zdań | Uwagi |
MAY | móc, mieć pozwolenie | wyrażanie próśb |
May I open the window? (Mogę otworzyć drzwi?) |
Forma przeszła: might. Forma przecząca: may not.
|
wyrażanie możliwości/ prawdopodobieństwa |
The buses may have delays in the morning. (Rano autobusy mogą mieć opóźnienia.) |
|||
udzielanie pozwolenia |
You may go to the cinema. (Możesz iść do kina.) |
MIGHT
Czasownik modalny | Znaczenie | Funkcja | Przykłady zdań | Uwagi |
MIGHT | móc | wyrażanie możliwości/ prawdopodobieństwa |
The buses might have delays in the morning. (Rano autobusy mogą mieć opóźnienia.) |
Forma przecząca: may not.
|
wyrażanie próśb |
Might I ask a question? (Mogę zadać pytanie?) |
MUST/MUSTN’T
Czasownik modalny | Znaczenie | Funkcja | Przykłady zdań | Uwagi |
MUST | musieć (także: mieć silną potrzebę wewnętrzną) | wyrażanie nakazu |
You must be there on time. (Musisz być tam na czas.) |
Forma przecząca: must not/mustn’t. Forma przeszła:had to.
Mustn’t używamy tylko do wyrażania zakazów. |
wyrażenie wewnętrznej potrzeby |
I must study more. (Muszę więcej się uczyć.) |
|||
logiczne założenia |
It’s Sunday. He must be at home. (Jest niedziela. On musi być w domu.) |
|||
MUSTN'T | mieć zakaz |
wyrażanie zakazu (tylko z użyciem mustn’t)
|
Students mustn’t eat in class. (Uczniom nie wolno jeść na lekcjach.)
|
- |
HAVE TO
Czasownik modalny | Znaczenie | Funkcja | Przykłady zdań | Uwagi |
HAVE TO | musieć, mieć obowiązek | przymus zewnętrzny wynikający z panujących reguł lub nakazów innych osób |
Students have to wear school uniforms. (Uczniowie muszą nosić szkolne mundurki.) |
Forma przecząca: don’t/doesn’t have to. Forma przeszła: had to. |
NEED (TO)
Czasownik modalny | Znaczenie | Funkcja | Przykłady zdań | Uwagi |
NEED (TO) | musieć, potrzebować | wyrażanie konieczności |
She needs to buy a loaf of bread. (Ona potrzebuje kupić bochenek chleba.)
Need I buy her a separate gift? (Muszę kupić jej osobny prezent?) |
Need to zachowuje się jak zwykły czasownik, dlatego w 3. os. l. pojedynczej dodamy do niego końcówkę -s.
Need znacznie częściej funkcjonuje jako zwykły czasownik, jednak czasami występuje w roli tzw. czasownika „półmodalnego” (ang. semi-modal). Wtedy przyjmuje cechy czasowników modalnych.
Czasownika need bez przyimka to używamy zazwyczaj w pytaniach i przeczeniach. |
wyrażanie braku konieczności |
Sally doesn’t need/needn’t to do the shopping. I’ve already bought everything. (Sally nie musi iść na zakupy. Już wszystko kupiłem/am.) |
OUGHT TO/SHOULD
Czasownik modalny | Znaczenie | Funkcja | Przykłady zdań | Uwagi |
OUGHT TO/SHOULD | powinienem/ | wyrażanie powinności |
You should/ought to do your homework. (Powinieneś/Powinnaś odrobić lekcje.) |
Forma przecząca:
Should i ought to mogą zastąpić w wyrażaniu krytyki must; czasowniki te są jednak mniej dosadne. |
udzielanie rad |
You should/ought to take some aspirin. (Powinieneś/Powinnaś zażyć aspirynę.) |
|||
wyrażanie oczekiwań |
The new Batman should/ought to be really good. (Nowy Batman powinien być bardzo dobry.) |
|||
udzielanie rekomendacji |
I think you should/ought to see that play. (Myślę, że powinieneś/powinnaś zobaczyć ten spektakl.) |
|||
wyrażanie krytyki |
Jimmy shouldn’t/oughtn’t eat so much late at night. (Jimmy nie powinien tak dużo jeść późno w nocy.) |
|||
wyrażanie niepewności |
Should I leave the door open? (Powinienem/Powinnam zostawić otwarte drzwi?) |
SHALL
Czasownik modalny | Znaczenie | Funkcja | Przykłady zdań | Uwagi |
SHALL | brak odpowiednika w języku polskim | składanie oferty |
Shall I help you with this luggage? (Pomóc ci z bagażem?) |
Forma przeszła: should. Forma przecząca: shall not /shan’t.
Shall używamy głównie w pytaniach. |
wyrażanie sugestii |
Shall we go to the cinema? (Pójdziemy do kina?) |
|||
pytanie o radę |
What shall we do now? (Co powinniśmy teraz zrobić?) |
|||
obietnice (na podstawie własnych przypuszczeń) |
You shall visit Iceland this year. (W tym roku pojedziesz/pojedziecie na Islandię.) |
|||
ostrzeżenie przed negatywnymi skutkami czegoś |
You shall not pass! (Nie przejdziesz!) |
|||
mówiąc o zasadach (bardzo formalne użycie) |
No player shall touch the ball with his/her hands. (Żaden zawodnik nie powinien dotykać piłki rękoma.) |
WILL
Czasownik modalny | Znaczenie | Funkcja | Przykłady zdań | Uwagi |
WILL | będzie (używany do tworzenia czasu przyszłego) | składanie propozycji |
I’ll do the dishes today. (Umyję dzisiaj naczynia.) |
Forma przeszła: would. Forma przecząca:will not/won’t. |
wystosowanie zaproszeń |
Will you come to my birthday party? (Przyjdziesz na moje urodziny?) |
|||
wyrażanie prawdopodobieństwa |
This phone call will probably be for me. (Ten telefon prawdopodobnie będzie do mnie.) |
|||
wyrażanie próśb |
Will you help me? (Pomożesz mi?) |
WOULD
Czasownik modalny | Znaczenie | Funkcja | Przykłady zdań | Uwagi |
WOULD | brak odpowiednika w języku polskim | składanie propozycji |
Would you like to drink some lemonade? (Napijesz się lemoniady?) |
Forma przecząca: would not/wouldn’t. W zaproszeniach i propozycjach zazwyczaj używamy konstrukcji would like. |
wystosowanie zaproszeń |
Would you like to go to a concert with me? (Chciałbyś/Chciałabyś wybrać się ze mną na koncert?) |
|||
wyrażanie prośby |
Would you send this letter for me, please? (Czy mógłbyś/mogłabyś wysłać dla mnie ten list?) |
DARE (TO)
Czasownik modalny | Znaczenie | Funkcja | Przykłady zdań | Uwagi |
DARE (TO) | odważyć się, ośmielić się, mieć czelność, zaryzykować | wyrażenie oburzenia czyimś zachowaniem |
How dare you?! (Jak śmiesz?!) Does she dare (to) criticise my plans? (Czy ona ośmieliła się skrytykować moje plany?) |
Dare znacznie częściej funkcjonuje jako zwykły czasownik, jednak czasami występuje w roli tzw. czasownika „półmodalnego” (ang. semi-modal) i wtedy przyjmuje cechy czasowników modalnych.
Występuje głównie w pytaniach oraz przeczeniach.
Forma przecząca:
|
snucie przypuszczeń, których jesteśmy niemal pewni |
I daresay/dare say there’ll be a restaurant car on the train. (Zaryzykuję stwierdzenie, że w pociągu będzie wagon restauracyjny.) |
Powiązane wyrażenia o charakterze niemodalnym
W języku angielskim istnieją wyrażenia, które nie są czasownikami modalnymi, ale mają zbliżone do nich cechy. Ponadto modyfikują znaczenie czasownika głównego, lecz w przeciwieństwie do modalnych odmieniają się przez osoby i czasy gramatyczne.
Wyrażenie | Znaczenie | Funkcja | Przykład zdania | Uwagi |
had better | lepiej by było, żeby | udzielanie rad |
You’d better get your eyes checked as soon as possible. (Lepiej jak najszybciej zbadaj sobie oczy.) |
Odnosi się tylko do teraźniejszości lub przyszłości. To wyrażenie jest bardziej dosadne niż should/ought to, ale mniej niż must. |
przewidywanie najlepszego rozwiązania w danej sytuacji |
We’d better prepare for winter. It might be harsh. (Lepiej przygotujmy się na zimę. Może być ostra.) |
|||
be bound to | musieć, na pewno coś zrobić | wyrażanie przypuszczeń dotyczących przyszłości |
Eve is bound to become a writer. (Eve musi zostać pisarką.) |
Forma przeszła:was/were bound to. Czasownik be odmienia się tak, jak w czasach gramatycznych. |
be allowed to | mieć pozwolenie na | wyrażanie pozwolenia/zgody na coś |
All students are allowed to use the library. (Wszyscy uczniowie mogą korzystać z biblioteki.) |
Forma przeszła: was/were allowed to. Czasownik be odmienia się tak, jak w czasach gramatycznych. |
be supposed to | mieć powinność | wyrażanie powinnności narzuconej przez inną osobę lub pewne czynniki |
I’m supposed to finish this project by Friday. (Powinienem/ Powinnam dokończyć ten projekt do piątku.) |
Wyrażenie to w połączeniu z bezokolicznikiem ma znaczenie synonimiczne do should. Czasownik be odmienia się tak, jak w czasach gramatycznych. |
be able to | być w stanie, mieć zdolność | wyrażanie umiejętności |
Paula is able to climb high rocks. (Paula potrafi wspinać się na wysokie skały.) |
Forma przeszła: was/were able to. Możemy używać wymiennie z could – bez różnicy w znaczeniu.
Czasownik be odmienia się tak, jak w czasach gramatycznych. |
be to | brak odpowiednika w języku polskim | opowiadanie o zaplanowanych wcześniej wydarzeniach |
Timothy and Agnes are to be married in February. (Timothy i Agnes biorą w lutym ślub.) |
Forma przeszła: was/were to. Czasownik be odmienia się tak, jak w czasach gramatycznych. |
wydawanie rozkazów lub informowanie o obowiązujących zasadach/zaleceniach |
You are to stay here until I come back. (Masz tu zostać aż wrócę.) This medicine is to be taken two times a day. (To lekarstwo należy zażywać dwa razy dziennie.) |
|||
be likely to | móc, być zdolnym, być w stanie; być prawdopodobnym | wyrażanie możliwości/ prawdopodobieństwa |
The British swimmer is likely to win the race. (Możliwe, że brytyjski pływak wygra wyścig.) |
Forma przeszła: was/were to. Czasownik be odmienia się tak, jak w czasach gramatycznych.
To wyrażenie jest bardziej dosadne niż may, ale mniej niż should/ought to. |
Konstrukcje z czasownikami modalnymi w czasie przeszłym
Czasowniki modalne mogą się także odnosić do przeszłości. Jedne z nich – takie jak could, czy would – nie wymagają żadnych dodatków, inne mają swoje formy przeszłe (chociaż niektóre funkcjonują w czasach teraźniejszych i przyszłych). Jeszcze inne łączą się z charakterystycznym dla czasów z rodziny perfect operatorem have oraz III formą czasownika (past participle).
Czasowniki nieregularne w języku angielskim – dlaczego należy je znać? (czytaj)
1) Czasowniki, które nie wymagają dodawania innych elementów:
- could – jest przeszłą formą od czasownika can, ale może też odnosić się do przeszłych umiejętności (np. When I was five I could ride a bike. – Kiedy miałem/am 5 lat, potrafiłem/am jeździć na rowerze.) i wydawania pozwoleń (np. When I was sixteen I could go to bed after midnight. – Kiedy miałem/am 16 lat, mogłem/am kłaść się spać po północy.);
- would – wyraża przeszłą czynność, która była wykonywana regularnie, ale nie jest już aktualna (When Linda was eighteen, she would paint her nails black. – Kiedy Linda miała 18 lat, malowała paznokcie na czarno.) oraz czyjąś przeszłą niechęć do zrobienia czegoś (np. Sonia wouldn’t turn down the music, so her father was very annoyed. – Sonia nie chciała ściszyć muzyki, więc jej ojciec był bardzo poirytowany.).
2) Czasowniki, które posiadają formę przeszłą:
- had to (od have to i must) – odnosi się do obowiązku z przeszłości (np. Sorry, I’m late. I had to feed the dog. – Przepraszam za spóźnienie. Musiałem/am nakarmić psa.);
- didn’t have to (od don’t/doesn’t have to) – oznacza brak obowiązku zrobienia czegoś (np. I didn’t have to get up early on Saturday, so I stayed in bed until noon. – Nie musiałem/am w sobotę wcześnie wstawać, więc leżałem/am w łóżku do południa.);
- didn’t need to (od don’t/doesn’t need to) – odnosi się do czynności, która nie była konieczna i nie została wykonana (np. Frank didn’t need to go shopping, so he went straight home. – Frank nie musiał iść na zakupy, więc poszedł prosto do domu.).
3) Czasowniki, które nie wymagają dodania operatora have i III formy czasownika:
- should have oraz ought to have – wyrażają one oczekiwania i wydarzenia, które miały mieć miejsce (np. The letter I sent you should have/ought to have arrived by now. – List, który ci wysłałem/am, powinien był już dotrzeć.), krytykę (np. Tim shouldn’t have eaten/oughtn’t to have eaten so many pancakes last night. – Tim nie powinien był zjeść zeszłej nocy tylu naleśników.) oraz uprzejme wykrzyknienie, mające na celu podziękowanie komuś za zrobienie czegoś (np. You shouldn’t have done that! Thank you! – Nie musiałeś/aś tego robić! Dziękuję!);
- could have i couldn’t have – odnoszą się do przeszłej możliwości lub czegoś, co było niepewne (np. Tina could have won that medal if she tried really hard, I suppose. – Podejrzewam, że Tina mogłaby zdobyć ten medal, gdyby bardzo się postarała.), w połączeniu z przymiotnikami w stopniu wyższym (np. They couldn’t have been happier. – Nie mogliby być szczęśliwsi.) oraz wyrażają niechęć do zrobienia czegoś w przeszłości pomimo takiej możliwości (np. Lilly could have gone to the beach, but she didn’t want to. – Lilly mogła pojechać na plażę, ale nie chciała.);
- may have i might have – wyrażają przeszłą możliwość, która nie doszła do skutku (np. You might have been killed! – Mogłeś/aś zginąć!), niepewność (np. I suppose I may/might have gone too far. – Podejrzewam, że mogłem/am przesadzić.), irytację spowodowaną brakiem akcji z czyjejś strony (np. You might have told me that my dress had a stain. – Mogłeś/aś mi powiedzieć, że na mojej sukience była plama.);
- must have i can’t have – wyrażają czyjąś pewność dotyczącą przeszłych wydarzeń (np. Someone must have stolen it. – Ktoś musiał to ukraść.; She can’t have left it anywhere. – Nie mogła tego nigdzie zostawić.) oraz występują w wykrzyknieniach z przysłówkiem surely (z pewnością) (np. Surely he can’t have eaten the whole cake. – Z pewnością nie mógł zjeść całego ciasta.; Surely, they must have seen it already. – Z pewnością musieli już to oglądać.);
- would have – odnosi się do przeszłych wydarzeń, które tak naprawdę nie miały miejsca (np. I would have bought a new phone, but I didn’t have enough money. – Kupił(a)bym nowy telefon, ale nie miałem/am wystarczająco dużo pieniędzy.) oraz przypuszczeń dotyczących przeszłości (np. That would have been Steven, probably. – To prawdopodobnie był Steven.);
- needn’t have – wyraża czynność, która nie była konieczna, ale i tak została wykonana (np. You needn’t have eaten the whole pizza at once. – Nie musiałeś/aś zjadać całej pizzy na raz.).
Utrwal wiedzę
Poniżej znajdują się zadania wraz z odpowiedziami, do rozwiązania których wykorzystano wiedzę zaprezentowaną w tym artykule.
Materiały źródłowe
Informacje
1. Dooley J. i Evans V., Grammarway 4, Express Publishing, 1999.
2. Thomson A.J., Martinet A.V., A Practical English Grammar. Fourth edition, Oxford University Press, 2018.
3. Umińska M. i in., Longman. Repetytorium maturalne. Podręcznik wieloletni, poziom podstawowy, Pearson, 2017.
4. Vince Michael, Language Practice for Advanced. 4th edition with Key, Macmillan, 2014.