Skip to content

Czasowniki modalne – do czego służą i jak prawidłowo ich używać?

W artykule

Czasowniki modalne to specyficzna grupa angielskich czasowników posiłkowych – wpływają bowiem na znaczenie bezokoliczników, przed którymi występują. Ich nazwa pochodzi od łacińskiego słowa modus (sposób) i wskazuje właśnie na sposób formułowania argumentów w wypowiedzi. Czasowniki te mogą wyrażać m.in.: umiejętności, obowiązki i potrzeby, konieczność lub jej brak, zakazy, nakazy, przymus, pewność, prawdopodobieństwo lub logiczne założenia. Ponadto używamy ich także do wyrażania próśb i powinności, udzielania rad i rekomendacji oraz składania propozycji i wystosowania zaproszeń.

Czasowniki modalne – cechy

  • W swojej podstawowej formie występują one tylko w czasie teraźniejszym (wyjątek: could). W czasie przyszłym i przeszłym pojawiają się w konkretnych konstrukcjach, które omówimy sobie w dalszej części tego artykułu.
  • Występują tylko w jednej formie, co oznacza, że nie ulegają żadnym modyfikacjom, które dotyczą innych czasowników bez względu na osobę i liczbę przyjmują one taką samą postać – nie dodajemy do nich końcówki -s/-es (jak w przypadku czasu present simple; wyjątekneed to), –ing (typowej dla czasów continuous) czy –ed/-d (charakterystycznej dla czasowników w czasie przeszłym i zaprzeszłym).
  • Czasowniki, które poprzedzają, mają formę bezokolicznika bez to (po niektórych czasownikach modalnych już występuje to i jest ich integralną częścią, np. ought tohave to).
  • Pytania z grupą czasowników modalnych tworzymy poprzez użycie inwersji, a więc zamieniając miejscami podmiot i czasownik modalny.
  • Przeczenia tworzymy poprzez dodanie słowa not po czasowniku modalnym (np. should not – shouldn’t).
  • Czasowniki modalne nigdy nie występują bezpośrednio po sobie.

Funkcje czasowników modalnych w czasie teraźniejszym i przyszłym

W poniższej tabeli przedstawiono zestawienie czasowników modalnych wraz z tłumaczeniem na język polski, określeniem ich zastosowania oraz przykładowymi zdaniami. W kolumnie z uwagami znajdziecie natomiast ważne informacje dotyczące form przeczących i przeszłych oraz szczegółowe wytyczne co do ich użycia.

CAN

Czasownik modalny Znaczenie Funkcja Przykłady zdań Uwagi
CAN móc, potrafić wyrażanie umiejętności

Lucy can swim.

(Lucy potrafi pływać.)

Forma przeszła: could.

 

Forma przecząca: cannot/can’t.

 

W przypuszczeniach używamy w odniesieniu do rzeczy ogólnych.

wyrażanie możliwości

They can be in town.

(Mogą być w mieście.)

wyrażanie próśb

Can you help me?

(Możesz mi pomóc?)

wyrażanie zakazów (can’t)

You can’t do that!

(Nie wolno tak robić!)

wyrażanie pozwoleń

You can go to the cinema today.

(Możesz iść dzisiaj do kina.)

składanie ofert

Can I give you a hand?

(Mogę ci pomóc?)

COULD

Czasownik modalny Znaczenie Funkcja Przykłady zdań Uwagi
COULD móc, potrafić (w czasie przeszłym); mógłbym, mogłabym itd. (tryb przypuszczający) wyrażanie przeszłej umiejętności

Lucy could swim when she was 6.

(Lucy potrafiła pływać w wieku 6 lat.)

Forma przecząca: could not/couldn’t.

 

  • W prośbach could jest uznawane za bardziej uprzejmą formę niż can.
  • W przypuszczeniach używamy w odniesieniu do konkretnych sytuacji.
  • Możemy używać wymiennie z maymight, ale nie w przeczeniu, ponieważ znaczenie będzie inne.
wyrażanie możliwości

They could be in town.

(Mogą być w mieście.)

wyrażanie próśb

Could you help me?

(Czy mógłbyś/mogłabyś mi pomóc?)

wyrażanie zakazów (w czasie przeszłym)

When I was a child I couldn’t eat sweets.

(Kiedy byłem/am dzieckiem nie mogłem/am jeść słodyczy.)

MAY

Czasownik modalny Znaczenie Funkcja Przykłady zdań Uwagi
MAY móc, mieć pozwolenie wyrażanie próśb

May I open the window?

(Mogę otworzyć drzwi?)

Forma przeszła: might.

Forma przecząca: may not.

 

  • W prośbach may jest uznawane za bardziej uprzejmą formę niż can.
  • May jest często używane w języku formalnym, szczególnie w tekstach pisanych.
  • W przypuszczeniach używamy w odniesieniu do konkretnych sytuacji.
wyrażanie możliwości/ prawdopodobieństwa

The buses may have delays in the morning.

(Rano autobusy mogą mieć opóźnienia.)

udzielanie pozwolenia

You may go to the cinema.

(Możesz iść do kina.)

MIGHT

Czasownik modalny Znaczenie Funkcja Przykłady zdań Uwagi
MIGHT móc wyrażanie możliwości/ prawdopodobieństwa

The buses might have delays in the morning.

(Rano autobusy mogą mieć opóźnienia.)

Forma przecząca: may not.

 

  • W przypuszczeniach używamy w odniesieniu do konkretnych sytuacji.
  • W prośbach oraz pozwoleniach jest używane rzadko i tylko w kontekście formalnym.
wyrażanie próśb

Might I ask a question?

(Mogę zadać pytanie?)

MUST/MUSTN’T

Czasownik modalny Znaczenie Funkcja Przykłady zdań Uwagi
MUST musieć (także: mieć silną potrzebę wewnętrzną) wyrażanie nakazu

You must be there on time.

(Musisz być tam na czas.)

Forma przecząca: must not/mustn’t.

Forma przeszła:had to.

 

Mustn’t używamy tylko do wyrażania zakazów.

wyrażenie wewnętrznej potrzeby

I must study more.

(Muszę więcej się uczyć.)

logiczne założenia

It’s Sunday. He must be at home.

(Jest niedziela. On musi być w domu.)

MUSTN'T mieć zakaz

wyrażanie zakazu (tylko z użyciem mustn’t)

 

Students mustn’t eat in class.

(Uczniom nie wolno jeść na lekcjach.)

 

-

HAVE TO

Czasownik modalny Znaczenie Funkcja Przykłady zdań Uwagi
HAVE TO  musieć, mieć obowiązek przymus zewnętrzny wynikający z panujących reguł lub nakazów innych osób

Students have to wear school uniforms.

(Uczniowie muszą nosić szkolne mundurki.)

Forma przecząca: don’t/doesn’t have to.

Forma przeszła: had to.

NEED (TO)

Czasownik modalny Znaczenie Funkcja Przykłady zdań Uwagi
NEED (TO) musieć, potrzebować wyrażanie konieczności

She needs to buy a loaf of bread.

(Ona potrzebuje kupić bochenek chleba.)

 

Need I buy her a separate gift?

(Muszę kupić jej osobny prezent?)

Need to zachowuje się jak zwykły czasownik, dlatego w 3. os. l. pojedynczej dodamy do niego końcówkę -s.

 

Need znacznie częściej funkcjonuje jako zwykły czasownik, jednak czasami występuje w roli tzw. czasownika „półmodalnego” (ang. semi-modal). Wtedy przyjmuje cechy czasowników modalnych.

 

Czasownika need bez przyimka to używamy zazwyczaj w pytaniach i przeczeniach.

wyrażanie braku konieczności

Sally doesn’t need/needn’t to do the shopping. I’ve already bought everything.

(Sally nie musi iść na zakupy. Już wszystko kupiłem/am.)

OUGHT TO/SHOULD

Czasownik modalny Znaczenie Funkcja Przykłady zdań Uwagi
OUGHT TO/SHOULD powinienem/ wyrażanie powinności

You should/ought to do your homework.

(Powinieneś/Powinnaś odrobić lekcje.)

Forma przecząca: 

  • should not/shouldn’t,
  • ought not to/oughtn’t to.

Shouldought to mogą zastąpić w wyrażaniu krytyki must; czasowniki te są jednak mniej dosadne.

udzielanie rad

You should/ought to take some aspirin.

(Powinieneś/Powinnaś zażyć aspirynę.)

wyrażanie oczekiwań

The new Batman should/ought to be really good.

(Nowy Batman powinien być bardzo dobry.)

udzielanie rekomendacji

I think you should/ought to see that play.

(Myślę, że powinieneś/powinnaś zobaczyć ten spektakl.)

wyrażanie krytyki

Jimmy shouldn’t/oughtn’t eat so much late at night.

(Jimmy nie powinien tak dużo jeść późno w nocy.)

wyrażanie niepewności

Should I leave the door open?

(Powinienem/Powinnam zostawić otwarte drzwi?)

SHALL

Czasownik modalny Znaczenie Funkcja Przykłady zdań Uwagi
SHALL brak odpowiednika w języku polskim składanie oferty

Shall I help you with this luggage?

(Pomóc ci z bagażem?)

Forma przeszła: should.

Forma przecząca: shall not /shan’t.

 

Shall używamy głównie w pytaniach.

wyrażanie sugestii

Shall we go to the cinema?

(Pójdziemy do kina?)

pytanie o radę

What shall we do now?

(Co powinniśmy teraz zrobić?)

obietnice (na podstawie własnych przypuszczeń)

You shall visit Iceland this year.

(W tym roku pojedziesz/pojedziecie na Islandię.)

ostrzeżenie przed negatywnymi skutkami czegoś

You shall not pass!

(Nie przejdziesz!)

mówiąc o zasadach (bardzo formalne użycie)

No player shall touch the ball with his/her hands.

(Żaden zawodnik nie powinien dotykać piłki rękoma.)

WILL

Czasownik modalny Znaczenie Funkcja Przykłady zdań Uwagi
WILL będzie (używany do tworzenia czasu przyszłego) składanie propozycji

I’ll do the dishes today.

(Umyję dzisiaj naczynia.)

Forma przeszła: would.

Forma przecząca:will not/won’t.

wystosowanie zaproszeń

Will you come to my birthday party?

(Przyjdziesz na moje urodziny?)

wyrażanie prawdopodobieństwa

This phone call will probably be for me.

(Ten telefon prawdopodobnie będzie do mnie.)

wyrażanie próśb

Will you help me?

(Pomożesz mi?)

WOULD

Czasownik modalny Znaczenie Funkcja Przykłady zdań Uwagi
WOULD brak odpowiednika w języku polskim składanie propozycji

Would you like to drink some lemonade?

(Napijesz się lemoniady?)

Forma przecząca: would not/wouldn’t.

W zaproszeniach i propozycjach zazwyczaj używamy konstrukcji would like.

wystosowanie zaproszeń

Would you like to go to a concert with me?

(Chciałbyś/Chciałabyś wybrać się ze mną na koncert?)

wyrażanie prośby

Would you send this letter for me, please?

(Czy mógłbyś/mogłabyś wysłać dla mnie ten list?)

DARE (TO)

Czasownik modalny Znaczenie Funkcja Przykłady zdań Uwagi
DARE (TO) odważyć się, ośmielić się, mieć czelność, zaryzykować wyrażenie oburzenia czyimś zachowaniem

How dare you?!

(Jak śmiesz?!)

Does she dare (to) criticise my plans?

(Czy ona ośmieliła się skrytykować moje plany?)

Dare znacznie częściej funkcjonuje jako zwykły czasownik, jednak czasami występuje w roli tzw. czasownika „półmodalnego” (ang. semi-modal) i wtedy przyjmuje cechy czasowników modalnych.

 

Występuje głównie w pytaniach oraz przeczeniach.

 

Forma przecząca:

  • do/does not dare/ dare not (teraźniejsze),
  • did not dare/dared not (przeszłe).
snucie przypuszczeń, których jesteśmy niemal pewni

I daresay/dare say there’ll be a restaurant car on the train.

(Zaryzykuję stwierdzenie, że w pociągu będzie wagon restauracyjny.)

Powiązane wyrażenia o charakterze niemodalnym

W języku angielskim istnieją wyrażenia, które nie są czasownikami modalnymi, ale mają zbliżone do nich cechy. Ponadto modyfikują znaczenie czasownika głównego, lecz w przeciwieństwie do modalnych odmieniają się przez osoby i czasy gramatyczne.

Wyrażenie Znaczenie Funkcja Przykład zdania Uwagi
had better lepiej by było, żeby  udzielanie rad

You’d better get your eyes checked as soon as possible.

(Lepiej jak najszybciej zbadaj sobie oczy.)

Odnosi się tylko do teraźniejszości lub przyszłości.

To wyrażenie jest bardziej dosadne niż should/ought to, ale mniej niż must.

przewidywanie najlepszego rozwiązania w danej sytuacji

We’d better prepare for winter. It might be harsh.

(Lepiej przygotujmy się na zimę. Może być ostra.)

be bound to  musieć, na pewno coś zrobić wyrażanie przypuszczeń dotyczących przyszłości

Eve is bound to become a writer.

(Eve musi zostać pisarką.)

Forma przeszła:was/were bound to.

Czasownik be odmienia się tak, jak w czasach gramatycznych.

be allowed to  mieć pozwolenie na  wyrażanie pozwolenia/zgody na coś

All students are allowed to use the library.

(Wszyscy uczniowie mogą korzystać z biblioteki.)

Forma przeszła: was/were allowed to.

Czasownik be odmienia się tak, jak w czasach gramatycznych.

be supposed to  mieć powinność wyrażanie powinnności narzuconej przez inną osobę lub pewne czynniki

I’m supposed to finish this project by Friday.

(Powinienem/ Powinnam dokończyć ten projekt do piątku.)

Wyrażenie to w połączeniu z bezokolicznikiem ma znaczenie synonimiczne do should.

Czasownik be odmienia się tak, jak w czasach gramatycznych.

be able to  być w stanie, mieć zdolność wyrażanie umiejętności

Paula is able to climb high rocks.

(Paula potrafi wspinać się na wysokie skały.)

Forma przeszła: was/were able to.

Możemy używać wymiennie z could – bez różnicy w znaczeniu.

 

Czasownik be odmienia się tak, jak w czasach gramatycznych.

be to  brak odpowiednika w języku polskim opowiadanie o zaplanowanych wcześniej wydarzeniach

Timothy and Agnes are to be married in February.

(Timothy i Agnes biorą w lutym ślub.)

Forma przeszła: was/were to.

Czasownik be odmienia się tak, jak w czasach gramatycznych.

wydawanie rozkazów lub informowanie o obowiązujących zasadach/zaleceniach

You are to stay here until I come back.

(Masz tu zostać aż wrócę.)

This medicine is to be taken two times a day.

(To lekarstwo należy zażywać dwa razy dziennie.)

be likely to  móc, być zdolnym, być w stanie; być prawdopodobnym wyrażanie możliwości/ prawdopodobieństwa

The British swimmer is likely to win the race.

(Możliwe, że brytyjski pływak wygra wyścig.)

Forma przeszła: was/were to.

Czasownik be odmienia się tak, jak w czasach gramatycznych.

 

To wyrażenie jest bardziej dosadne niż may, ale mniej niż should/ought to.

Konstrukcje z czasownikami modalnymi w czasie przeszłym

Czasowniki modalne mogą się także odnosić do przeszłości. Jedne z nich – takie jak could, czy would – nie wymagają żadnych dodatków, inne mają swoje formy przeszłe (chociaż niektóre funkcjonują w czasach teraźniejszych i przyszłych). Jeszcze inne łączą się z charakterystycznym dla czasów z rodziny perfect operatorem have oraz III formą czasownika (past participle).

Czasowniki nieregularne w języku angielskim – dlaczego należy je znać? (czytaj)

1) Czasowniki, które nie wymagają dodawania innych elementów:

  • could – jest przeszłą formą od czasownika can, ale może też odnosić się do przeszłych umiejętności (np. When I was five I could ride a bike. – Kiedy miałem/am 5 lat, potrafiłem/am jeździć na rowerze.) i wydawania pozwoleń (np. When I was sixteen I could go to bed after midnight. – Kiedy miałem/am 16 lat, mogłem/am kłaść się spać po północy.);
  • would – wyraża przeszłą czynność, która była wykonywana regularnie, ale nie jest już aktualna (When Linda was eighteen, she would paint her nails black. – Kiedy Linda miała 18 lat, malowała paznokcie na czarno.) oraz czyjąś przeszłą niechęć do zrobienia czegoś (np. Sonia wouldn’t turn down the music, so her father was very annoyed. – Sonia nie chciała ściszyć muzyki, więc jej ojciec był bardzo poirytowany.).

2) Czasowniki, które posiadają formę przeszłą:

  • had to (od have to i must) – odnosi się do obowiązku z przeszłości (np. Sorry, I’m late. I had to feed the dog. – Przepraszam za spóźnienie. Musiałem/am nakarmić psa.);
  • didn’t have to (od don’t/doesn’t have to) – oznacza brak obowiązku zrobienia czegoś (np. I didn’t have to get up early on Saturday, so I stayed in bed until noon. – Nie musiałem/am w sobotę wcześnie wstawać, więc leżałem/am w łóżku do południa.);
  • didn’t need to (od don’t/doesn’t need to) – odnosi się do czynności, która nie była konieczna i nie została wykonana (np. Frank didn’t need to go shopping, so he went straight home. – Frank nie musiał iść na zakupy, więc poszedł prosto do domu.).

3) Czasowniki, które nie wymagają dodania operatora have i III formy czasownika:

  • should have oraz ought to have – wyrażają one oczekiwania i wydarzenia, które miały mieć miejsce (np. The letter I sent you should have/ought to have arrived by now. – List, który ci wysłałem/am, powinien był już dotrzeć.), krytykę (np. Tim shouldn’t have eaten/oughtn’t to have eaten so many pancakes last night. – Tim nie powinien był zjeść zeszłej nocy tylu naleśników.) oraz uprzejme wykrzyknienie, mające na celu podziękowanie komuś za zrobienie czegoś (np. You shouldn’t have done that! Thank you! – Nie musiałeś/aś tego robić! Dziękuję!);
  • could have i couldn’t have – odnoszą się do przeszłej możliwości lub czegoś, co było niepewne (np. Tina could have won that medal if she tried really hard, I suppose. – Podejrzewam, że Tina mogłaby zdobyć ten medal, gdyby bardzo się postarała.), w połączeniu z przymiotnikami w stopniu wyższym (np. They couldn’t have been happier. – Nie mogliby być szczęśliwsi.) oraz wyrażają niechęć do zrobienia czegoś w przeszłości pomimo takiej możliwości (np. Lilly could have gone to the beach, but she didn’t want to. – Lilly mogła pojechać na plażę, ale nie chciała.);
  • may have might have – wyrażają przeszłą możliwość, która nie doszła do skutku (np. You might have been killed! – Mogłeś/aś zginąć!), niepewność (np. I suppose I may/might have gone too far. – Podejrzewam, że mogłem/am przesadzić.), irytację spowodowaną brakiem akcji z czyjejś strony (np. You might have told me that my dress had a stain. – Mogłeś/aś mi powiedzieć, że na mojej sukience była plama.);
  • must have i can’t have – wyrażają czyjąś pewność dotyczącą przeszłych wydarzeń (np. Someone must have stolen it. – Ktoś musiał to ukraść.; She can’t have left it anywhere. – Nie mogła tego nigdzie zostawić.) oraz występują w wykrzyknieniach z przysłówkiem surely (z pewnością) (np. Surely he can’t have eaten the whole cake. – Z pewnością nie mógł zjeść całego ciasta.; Surely, they must have seen it already. – Z pewnością musieli już to oglądać.);
  • would have – odnosi się do przeszłych wydarzeń, które tak naprawdę nie miały miejsca (np. I would have bought a new phone, but I didn’t have enough money. – Kupił(a)bym nowy telefon, ale nie miałem/am wystarczająco dużo pieniędzy.) oraz przypuszczeń dotyczących przeszłości (np. That would have been Steven, probably. – To prawdopodobnie był Steven.);
  • needn’t have – wyraża czynność, która nie była konieczna, ale i tak została wykonana (np. You needn’t have eaten the whole pizza at once. – Nie musiałeś/aś zjadać całej pizzy na raz.).

Utrwal wiedzę

Poniżej znajdują się zadania wraz z odpowiedziami, do rozwiązania których wykorzystano wiedzę zaprezentowaną w tym artykule.

Zadanie 1. Zadanie 2.

Materiały źródłowe

Informacje

1. Dooley J. i Evans V., Grammarway 4, Express Publishing, 1999.
2. Thomson A.J., Martinet A.V., A Practical English Grammar. Fourth edition, Oxford University Press, 2018.
3. Umińska M. i in., Longman. Repetytorium maturalne. Podręcznik wieloletni, poziom podstawowy, Pearson, 2017.
4. Vince Michael, Language Practice for Advanced. 4th edition with Key, Macmillan, 2014.