Skip to content

W artykule

Chrzest Mieszka I w 966 r. był jednym z przełomowych wydarzeń w dziejach państwa polskiego. Jednakże źródła z tych czasów są bardzo skąpe, stąd wiele kwestii pozostaje w sferze domysłów. Także data samego chrztu nie jest do końca pewna, chociaż została przyjęta w oficjalnej historiografii państwowej i kościelnej. 

Mieszko I przyjął chrzest za pośrednictwem Czechów. Należy jednak pamiętać, że patronem chrystianizacji Europy Środkowo-Wschodniej, a co za tym idzie, również państwa polskiego, był cesarz rzymski. 

Chrzest Mieszka I miał miejsce najprawdopodobniej 15 kwietnia 966 r., czyli w Wielką Sobotę. Znaleziska archeologiczne (basen chrzcielny) wskazują, że mogło do niego dojść na Ostrowie Lednickim, czyli wyspie położonej na Jeziorze Lednickim. W czasie panowania Mieszka I znajdowała się tam główna siedziba dynastii piastowskiej. Innym potencjalnym miejscem wskazywanym przez historyków jest Poznań Gniezno. Ostatnia lokalizacja wydaje się być jednak mało prawdopodobna, ponieważ funkcjonowało tam pogańskie sanktuarium. Możliwym miejscem chrztu jest również Poznań, ponieważ z rozkazu Mieszka I powstał tam gród, którego załogę stanowili zaufani mu ludzie. Chrzest miał ograniczony wymiar. Objął księcia oraz jego najbliższe otoczenie, czyli dwór. Społeczeństwo państwa piastowskiego w większości przypadków kontynuowało praktyki pogańskie. 

Nie dysponujemy jednoznacznymi informacjami o tym, jak wyglądał rytuał chrztu. Można przypuszczać, że książę zanurzał się całym ciałem w wodzie w rzece lub basenie chrzcielnym. 

Przyczyny przyjęcia chrztu przez Mieszka I

Aspekt polityczny

Czynniki zewnętrzne:

  • zagrożenia zewnętrzne, m.in. ze strony Wieletów, i konieczność znalezienia sojuszników;
  • umocnienie sojuszu z Czechami (dotąd tradycyjnymi sprzymierzeńcami Wieletów) poprzez ślub Mieszka I z Dobrawą - córką księcia Bolesława Srogiego;
  • obawa przed niemiecką ekspansją terytorialną przygranicznych margrabiów;
  • odebranie pretekstu do organizowania chrystianizacyjnych najazdów na ziemie polskie;
  • chęć wzmocnienia państwa na arenie międzynarodowej. 

Czynniki wewnętrzne:

  • dążenie Mieszka I do ugruntowania swojej pozycji jako władcy - książę jako Pomazaniec Boży, sługa Boga;
  • próba wzmocnienia państwa wewnętrznie - scalenie go pod względem terytorialnym, likwidacja separatyzmów;
  • umożliwienie starania o koronę królewską i sięganie po wzorce ustrojowe monarchii chrześcijańskich. 
Aspekt kulturalny
  • możliwość nawiązania kontaktów i czerpania wzorców z cywilizacji łacińskiej;
  • szansa na pojawienie się w Polsce nowych prądów kulturowych, wzorców administracyjnych i organizacyjnych z Europy;
  • według Galla Anonima, Mieszka I do chrztu miała przekonać jego żona, Dobrawa

Skutki przyjęcia chrztu przez Mieszka I

Aspekt polityczny

Czynniki zewnętrzne:

  • pokonanie Wichmana w 967 r.;
  • władztwo piastowskie jako ważny element stabilizacji porządku politycznego na wschodnich krańcach cesarstwa - perspektywa cesarza Ottona;
  • Piastowie jako równoprawni partnerzy władców chrześcijańskiej Europy

Czynniki wewnętrzne:

  • zdynamizowanie procesów konsolidacji państwa Piastów;
  • przyspieszenie  państwa piastowskiego;ekspansji terytorialnej
  • wzmocnienie władzy książęcej;
  • opór poddanych wywołany próbą narzucenia nowej religii.
Aspekt religijny
  • utworzenie w 968 r. biskupstwa misyjnego (podległego papieżowi) w Poznaniu pod kierownictwem Jordana - wielki sukces prestiżowy;
  • stopniowa chrystianizacja ziem polskich i wypieranie zachowań pogańskich;
  • budowa pierwszych kościołów i klasztorów, pełniących rolę ośrodków religijnych, edukacyjnych oraz kulturalnych;
  • zmniejszenie zagrożenia popadnięcia kraju w zależność od niemieckiej hierarchii kościelnej.
Aspekt kulturalny
  • wejście Polski w łaciński (zachodni) krąg kulturowy;
  • napływ duchownych (osób wykształconych, piszących i czytających) do Polski;
  • podniesienie poziomu kultury rolnej;
  • rozwój sztuki i architektury romańskiej;
  • rozwój piśmiennictwa na ziemiach polskich - duchowni i zakonnicy prowadzili korespondencję z innymi dworami, spisywali dokumenty, roczniki, kroniki;
  • po 966 r. chętniej nadawano dzieciom imiona świętych lub mające pochodzenie biblijne. 

Zapamiętaj! Chrzest Polski w pigułce 

Najważniejsze daty

965 r. – ślub Mieszka I i Dobrawy.

966 r. – chrzest Mieszka I.

967 r. – pokonanie Wichmana na obszarze Pomorza Zachodniego.

968 r. – powstanie biskupstwa misyjnego w Poznaniu.

Najważniejsze pojęcia

Chrzest Polski / Mieszka I – tradycyjna nazwa chrystianizacji społeczeństwa w państwie polskim. 

Chrystianizacja – wprowadzenie w społeczeństwach niechrześcijańskich (pogańskich) zasad wiary i norm etycznych według nauki Jezusa. 

Biskupstwo misyjne – jednostka administracyjna w Kościele katolickim funkcjonująca w miejscu, gdzie nie powstała formalna struktura kościelna. Takie biskupstwo podlegało bezpośrednio papieżowi. 

Najważniejsze postaci

Dobrawa – pierwsza żona Mieszka I; księżniczka czeska z dynastii Przemyślidów.  

Mieszko I – książę Polan z dynastii Piastów; pierwszy historyczny władca Polski. 

Jordan – pierwszy biskup Polski; stanął na czele biskupstwa misyjnego w Poznaniu. 

Wichman – możnowładca z rodu Billungów; najeżdżał ziemie polskie pod panowaniem Mieszka I. 

Najważniejsze przyczyny chrztu Polski

  • dążenie do scalenia ziem polskich i ujednolicenia ich pod względem kulturowym,
  • wzmocnienie władzy książęcej i znaczenia państwa na arenie międzynarodowej,
  • nawiązanie przyjaznych relacji z monarchami chrześcijańskiej Europy,
  • wzmocnienie sojuszu z Czechami, 
  • zminimalizowanie zagrożeń zewnętrznych.

Najważniejsze skutki chrztu Polski

  • pojawienie się na ziemiach polskich organizacji kościelnej, 
  • wzmocnienie władzy Mieszka I, 
  • napływ na ziemie polskie wykształconych duchownych, 
  • dołączenie Polski do kręgu kultury chrześcijańskiej, 
  • wzmocnienie znaczenia państwa piastowskiego na arenie międzynarodowej.

Bank ilustracji – chrzest Polski:

  • Jan Matejko, Zaprowadzenie chrześcijaństwa, 1889 r. 
Jan Matejko, Zaprowadzenie chrześcijaństwa
  • Jan Matejko, Mieszko I, 1890-1892.
J. Matejko, „Mieszko I”, rysunek z cyklu „Poczet królów i książąt polskich”
  • Jan Matejko, Dobrawa Przemyślidka, 1890-1892.
J. Matejko, „Dobrawa”, rysunek z cyklu „Poczet królów i książąt polskich”

Materiały źródłowe

Ilustracje