Charakterystyka

Charakterystyka to jedna z form wypowiedzi, która stanowi opis danej postaci. Może dotyczyć nie tylko osoby realnie istniejącej, lecz również np. postaci literackiej, fikcyjnej, samego autora (autocharakterystyka). Ukazuje opisywanego człowieka w kompleksowy sposób, ponieważ zawiera informacje m.in. na temat jego wyglądu, cech, zainteresowań. Jej zakończenie stanowi zaś opinia na temat charakteryzowanej postaci. W interesującej nas formie wypowiedzi piszący powinien więc wnikliwie przyjrzeć się opisywanemu człowiekowi, aby na podstawie obserwacji wyciągnąć wnioski.

Rodzaje charakterystyk

• indywidualna – dotyczy jednego człowieka;
• porównawcza – umożliwia porównanie danych postaci;
• zbiorowa – opisuje pewną grupę (zbiorowość).

Forma charakterystyki

• bezpośrednia – właściwości osoby są nazywane wprost;
• pośrednia – cechy można wywnioskować np. na podstawie zachowania, słów postaci, jej otoczenia.

Budowa charakterystyki jest dość klasyczna, ponieważ składa się z trzech części. Są to kolejno:

• wstęp (ogólne zaprezentowanie postaci);
• rozwinięcie (cechy zewnętrzne i wewnętrzne);
• zakończenie (ocena).

KOMPOZYCJA

Charakterystyka indywidualna

Wstęp:

• status opisywanej osoby (bohater literacki, postać rzeczywista lub fikcyjna);
• podstawowe wiadomości na jej temat (jak się nazywa? skąd jest? czym się zajmuje?).

Rozwinięcie:

• cechy fizyczne, wygląd zewnętrzny (np. wiek, sylwetka, wzrost, kolor oczu/włosów);
• osobowość, cechy charakteru, zachowanie, sposób bycia (jaka jest dana osoba? jakie sprawia wrażenie? jakie sytuacje potwierdzają wybrane cechy?);
• zainteresowania, zdolności (jakie jest wykształcenie opisywanej postaci? czy ma pasje? czym się wyróżnia?);
• system wartości (co jest ważne dla charakteryzowanego bohatera? co wzbudza jego sprzeciw? jakie ma relacje ze swym otoczeniem?).

Zakończenie:

• ocena postaci (w jaki sposób piszący ją postrzega? co o niej myśli?);
• wyciągnięcie wniosków (np. jak bohater prezentuje się w zestawieniu ze współczesnym światem? czy jego sytuacja jest odmienna?).

Charakterystyka porównawcza

• Wariant 1. – zestawianie postaci na bieżąco. Układ tekstu jest takim sam, jak w przypadku formy wypowiedzi poświęconej jednej osobie – tzn. wstęp (ogólne informacje), rozwinięcie (wygląd, cechy itd.), zakończenie (ocena). W każdej części porównuje się ze sobą dane postaci, by wskazać elementy łączące je oraz różnice.
• Wariant 2. – polega na pełnym scharakteryzowaniu jednego bohatera, następnie drugiego. Kolejno należy wskazać to, co ich łączy oraz różni, by przejść do ogólnej oceny.

Charakterystyka zbiorowa

• Wariant 1. – od szczegółu do ogółu. Charakterystyka poszczególnych przedstawicieli danej grupy prowadzi do znalezienia ich wspólnych właściwości, a w efekcie – wysnucia wniosków.

• Wariant 2. – charakterystyka grupy, którą uzupełnia przedstawienie cech jednostek do niej należących. Pozwala to zaprezentować charakter zbiorowości, a także wskazać cechy postaci wyróżniających się na tle grupy.

Przydatne słownictwo

PRAKTYCZNE WSKAZÓWKI

• Starannie zaplanuj konstrukcję tekstu, aby nie zapomnieć o najważniejszych informacjach, uporządkuj je zgodnie z kompozycją charakterystyki.
• Dąż do wnikliwego przedstawienia człowieka oraz interpretacji jego sposobu bycia.
• Staraj się uzasadniać dobór cech poprzez przytoczenie przykładów zachowania, wypowiedzi danej osoby.
• Zadbaj o poprawność językową, logiczny układ wypowiedzi.
• Nie zapomnij o wyrażeniu swej opinii oraz jej uzasadnieniu – niezależnie od tego, czy jest pozytywna, czy też negatywna.

Zobacz też:

Jak napisać plan wydarzeń?

Jak napisać opowiadanie twórcze z dialogiem?

Sylwia

Uczę w Odrabiamy.pl języka polskiego i przygotowuję m.in. artykuły edukacyjne oraz materiały przydatne przed egzaminami. W pracy staram się kierować zasadą 2xP – precyzja i prostota. Dzięki niej każde zagadnienie, czy to z gramatyki, czy literatury, jest przystępne, a zgłębianie tajników języka polskiego – całkiem przyjemne 😉 📓

Podziel się: